Amsterdam, 13 februari 2017 – De oprichters van het inmiddels wereldwijd bekende Panamese advocatenkantoor Mossack Fonseca zijn vorige week in Panama aangehouden. De autoriteiten zouden de kantoorruimtes in Panama City hebben doorzocht en Jürgen Mossack en Ramón Fonseca zouden volgens mediaberichten ook zijn verhoord. Het offshore kantoor staat in de focus van een internationaal strafrechtelijk onderzoek. Maar wie zijn eigenlijk de mannen achter het ‘kantoor van het kwaad’? Transparency International Nederland (TI-NL) heeft het uitgezocht.
De aanhouding komt niet echt als een verrassing. De Panama Papers, het grootste datalek ooit, hadden vorig jaar april al de schimmige praktijken van het kantoor openbaar gemaakt. Tot vorige week is het echter bij veel ophef in de internationale media en beschuldigingen gebleven. Nu zijn de oprichters van Mossack Fonseca aangehouden, zo meldt de Süddeutsche Zeitung afgelopen week vrijdag. De krant uit München kijkt met bijzondere belangstelling naar de ontwikkelingen in het Midden-Amerikaanse land. Het blad was en is het contactpunt van een nog steeds onbekende ‘Jon Doe’ die in totaal 11,5 miljoen documenten afkomstig van Mossack Fonseca heeft gelekt.
Mossack Fonseca: het ‘kantoor van het kwaad’
Al voordat het door de Süddeutsche ingeschakelde International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) in april vorig jaar met de Panama Papers naar buiten kwam, gold Mossack Fonseca als ‘het kantoor van het kwaad‘. De beschuldigingen die nu door de autoriteiten zouden zijn geuit, zien op deelname in een van de grootste corruptieschandalen van deze tijd. Het ‘Lava Jato’-onderzoek in Brazilië duurt al jaren en heeft inmiddels veel prominente verdachten voortgebracht, zoals ex-President Lula, oliebedrijf Odebrecht en het Nederlandse SBM Offshore. Mossack Fonseca zou erbij geholpen hebben miljoenen uit dit schandaal afkomstige dollar te verstoppen en wit te wassen. De Procureur-Generaal van Panama City, Kenia Porcell, noemt Mossack Fonseca in dit kader een “criminele organisatie”. Het kantoor reageerde woedend op de aantijgingen en kroop in de slachtofferrol: Mossack Fonseca zou als zondebok worden gebruikt. De naam van het kantoor was sinds de Panama Papers al niet meer te redden. Mossack Fonseca heeft inmiddels een vaste plek in de geschiedenisboeken als hét offshore kantoor. Maar wie zijn eigenlijk de individuen achter de kantoornaam? TI-NL heeft het uitgezocht. Vandaag: wie is Jürgen Mossack?
Het gezin Mossack: van Beieren naar Panama
Het is veelal niet eens bekend dat één van de twee oprichters van Mossack Fonseca van oorsprong Duits is. Jürgen Rolf Dieter Herzog Mossack werd op 20 maart 1948 in het Duitse stadje Fürth in Noord-Beieren geboren. Zijn moeder was verkoopster. Mossacks vader werkte als machinebankwerker en later als journalist. Nadat het gezin in 1958 van Beieren naar Rijnland-Palts was verhuisd, emigreerden de Mossacks in 1961 naar Panama. De redenen achter het vertrek zijn niet helemaal duidelijk. Documenten in handen van het ICIJ zouden laten zien dat de vader van Jürgen Mossack tijdens de oorlog lid van de Waffen-SS was geweest. De latere stichter van het meest bekende Panamese advocatenkantoor heeft in ieder geval de eerste 13 jaar van zijn leven in Duitsland doorgebracht.
Na de middelbare school studeerde Jürgen Mossack aan het Instituto Pedagógico van de Universidad Católica Santa María La Antigua in Panama City. Naast de studie had hij een bijbaan bij advocatenkantoor Arosemana Noriega & Castro, eveneens bekend uit de offshore wereld. Hij deed het er kennelijk goed en kreeg een baan aangeboden, eerst als advocaat-stagiair en later als volwaardige abogado. Jürgen Mossack ambieerde toen al een carrière in de internationale zakenwereld. Hij deed twee jaar ervaring op in Londen en stichtte vervolgens in 1977 zijn eigen advocatenkantoor in Panama: Jürgen Mossack Lawfirm. Mossack was toen nog niet eens 30 jaar oud.
Mossack en de dictators
Panama stond onder het bewind van een militaire junta toen Jürgen Mossack zijn eigen kantoor oprichtte. Onder de dictatuur van de corrupte Generaal Omar Torrijos ontwikkelde het land zich steeds meer naar een facilitator op het gebied van financiële en juridische dienstverlening. Tijdens de beginjaren van Mossack stond zijn kantoor in het Panamese handelsregister als ‘registered agent’, oftewel ‘geregistreerde vertegenwoordiger’. Volgens het handelsregister was Jürgen Mossack toen al persoonlijk als (nominee) directeur van talrijke offshore bedrijven geregistreerd. 1983 kwam de bekende dictator Manuel Noriega aan de macht en maakte van het kleine land een bankencentrum voor het Medellinse drugskartel uit Mexico. De reden: van grootschalige criminaliteit afkomstige gelden konden toen al via Panama discreet en efficiënt via allerlei juridische en financiële constructies weggesluisd worden.
Ook Jürgen Mossack deed er aan mee. Zijn kantoor bleef in grote regelmaat offshore bedrijven stichten met Mossack persoonlijk als (nominee) directeur. De Panama Papers laten zien dat Jürgen Mossack Lawfirm in ieder geval één van de toenmalige drugsbazen van het Medellinse kartel bediende: Caro Quintero. Deze Mexicaanse crimineel werd in 1985 op verzoek van de Verenigde Staten in Costa Rica aangehouden en tot 30 jaar cel veroordeeld. Kort voor zijn aanhouding gaf Quintero via een tussenpersoon Jürgen Mossack opdracht een vennootschap op te richten waar zijn vermogen geparkeerd zou worden. Sinds 2013 is Quintero weer op vrije voet en terug in het criminele circuit. Jürgen Mossack behartigde tijdens zijn gevangenschap keurig de belangen van Quintero toen de staat het eigendom van Quintero opeiste. Volgens Mossack was de meest bekende drugscrimineel in de geschiedenis, Pablo Escobar, een “baby” ten opzichte van Caro Quintero. En Jürgen Mossack wilde in geen geval “tot de groep behoren die Quintero na zijn vrijlating gaat opzoeken”.
Wie is Ramón Fonseca?
in 1986 fuseerde Jürgen Mossack uiteindelijk met het kantoor van de in Panama bekende advocaat Ramón Fonseca. Het gezamenlijk kantoor kreeg de achternamen van zijn oprichters op de gevel. Een naam die het kantoor meer dan dertig jaar later nog steeds draagt, en die inmiddels in de hele wereld bekend is.
En wie is Ramón Fonseca? Lees hier morgen het fascinerende verhaal achter de (voormalige) vriend van de Panamese President Juan Carlos Varela en tevens tweede oprichter van het kantoor.
* * *
De hierboven weergegeven verhalen achter de oprichters van Mossack Fonseca zijn afkomstig uit het aanbevelenswaardige boek ‘Panama Papers – het verhaal van een wereldwijde onthulling‘ van Bastian Obermayer en Frederik Obermaier. Dit verhaal van de twee journalisten van de Süddeutsche Zeitung die aan het begin van de Panama Papers stonden, laat op spannende manier zien hoe het grootste datalek ooit tot stand is gekomen. De Nederlandstalige versie heeft een voorwoord van Joris Luijendijk. Een absolute must read voor iedereen die meer wil weten over … – nee, voor iedereen eigenlijk!