Amsterdam, 14 februari 2017 – De twee oprichters van het Panamese offshore kantoor Mossack Fonseca zijn vorige week door lokale autoriteiten opgepakt in verband met een internationaal strafonderzoek. Volgens berichtgeving zou het kantoor betrokken zijn bij het grote ‘Lava Jato’ corruptieschandaal dat zich vanuit Brazilië over de hele wereld heeft verspreid. Transparency International Nederland (TI-NL) heeft de aanhouding als aanleiding genomen om eens uit te zoeken wie de individuen achter de naamgevers van Mossack Fonseca zijn. Vandaag: wie is eigenlijk Ramón Fonseca?
Gisteren heeft TI-NL de loopbaan van de van oorsprong Duitse Jürgen Mossack geschetst: van een stadje in Beieren naar een eigen advocatenkantoor in Panama toen hij nog niet eens 30 jaar oud was. De niche van het eigen kantoor van Mossack was al snel het faciliteren van juridische en vennootschappelijke constructies, de offshore business. Jürgen Mossack trad toen al op als (nominee) directeur van talrijke vennootschappen met als doel de anonimiteit van de eigenlijke eigenaar, de uiteindelijke belanghebbende (oftewel Ultimate Beneficial Owner, UBO) te verhullen. Al in haar beginjaren bediende de ‘Jürgen Mossack Lawfirm’ ook schimmige cliënten, zoals de Mexicaanse drugsbaron Caro Quintero. Lees hier meer over Jürgen Mossack.
Mossack Fonseca: het ‘kantoor van het kwaad’
In 1986 fuseerde Jürgen Mossack met het kantoor van Ramón Fonseca, toen al een bekende Panamees met vrienden in de politiek, de zakenwereld en literaire kringen. Terwijl Mossack tegenwoordig de publiciteit mijdt, is Fonseca bezig met een mediacampagne. Hij wil laten zien dat zijn kantoor niet meer dan een zondebok is in het kader van het lopend strafonderzoek. De Panamese autoriteiten onderzoeken de rol van Mossack Fonseca in het wegsluizen van corrupt geld afkomstig van het Braziliaanse oliebedrijf Odebrecht. De Procureur-Generaal van Panama City, Kenia Porcell, noemt Mossack Fonseca in dit kader een “criminele organisatie”.
De slachtofferrol die Fonseca aanneemt, valt moeilijk te rijmen met de onthullingen van de Panama Papers van vorig jaar. Het grootste datalek ooit bevat documenten waarin namen voorkomen als Assad, Gaddafi en Poetin. Al voor deze onthullingen had het kantoor de bijnaam ‘kantoor van het kwaad’ (Evil LLC) gekregen. Ondanks of juist vanwege de vele negatieve publiciteit verweert Fonseca zich en kiest een oude strategie: aanval is de beste verdediging. Hij wijst met de vinger op een oude vriend van hem, de Panamese President Juan Carlos Varela. Volgens Fonseca zou Varela in 2014 juist geld hebben aangenomen van het Braziliaanse Odebrecht. The blame game is on. Maar even een aantal stappen terug: wie is deze Ramón Fonseca eigenlijk?
Fonseca: advocaat, zakenman, politicus én schrijver
De volledige naam van de op 14 juli 1952 in Panama City geboren medeoprichter van Mossack Fonseca luidt Ramón Fonseca Mora. Hij studeerde in zijn geboortestad en aan de London School of Economics (LSE). Als jonge man wilde Fonseca “de wereld redden” en overwoog priester te worden. Na afronding van zijn studie werkte hij zes jaar voor de Verenigde Naties in Genève. Hij stichtte na terugkomst in Panama zijn eigen kantoor en fuseerde vervolgens met Mossack. Hij maakte carrière en werd een Bekende Panamees met regelmatige optredens op televisie en veel persoonlijke activiteit op social media. Parallel ontwikkelde Fonseca zich tot prijzenwinnende schrijver van tientallen boeken, waardoor hij ook in de literaire wereld bekendheid verwierf. Zijn laatst boek draagt de titel ‘Mister Politicus’ (2012). In dit filmpje is Fonseca tijdens de lancering van het boek te zien.
Toen het International Consortium of Investigative Journalists in april vorig jaar met de Panama Papers naar buiten kwam, was Fonseca daarnaast ook politiek adviseur van President Varela. Dezelfde Varela die hij nu beticht van het aannemen van gelden. En dezelfde Varela onder wiens regering Fonseca vorige week is aangehouden.
De val van Ramón Fonseca
Fonseca had succes met zijn offshore firma, hij werd rijk en had maatschappelijke en politieke invloed. Ten tijde van de onthullingen van de Panama Papers was hij naast presidentieel adviseur ook nog adjunct voorzitter van regeringspartij Panameñista. In de lokale media werd toen zelfs gespeculeerd dat President Varela van plan was Fonseca als Minister van Openbare Veiligheid te benoemen. Onder druk van de Verenigde Staten zou de benoeming uiteindelijk toch zijn tegengehouden, vanwege de schimmige praktijken die Fonseca met zijn kantoor faciliteerde. Men wist kennelijk toen al voldoende in Washington wat betreft het reilen en zeilen van Mossack Fonseca, terwijl de Panama Papers nog moesten komen.
Op het hoogtepunt van zijn macht bekende Fonseca in 2008 tegenover een tv-journalist: “we hebben een monster geschapen”. Hiermee bedoelde hij waarschijnlijk de grootte van het bedrijf, maar tegenwoordig kan deze uitspraak ook op een hele andere manier geïnterpreteerd worden.
* * *
De hierboven weergegeven verhalen achter de oprichters van Mossack Fonseca zijn afkomstig uit het aanbevelenswaardige boek ‘Panama Papers – het verhaal van een wereldwijde onthulling‘ van Bastian Obermayer en Frederik Obermaier. Dit verhaal van de twee journalisten van de Süddeutsche Zeitung die aan het begin van de Panama Papers stonden, laat op spannende manier zien hoe het grootste datalek ooit tot stand is gekomen. De Nederlandstalige versie heeft een voorwoord van Joris Luijendijk. Een absolute must read voor iedereen die meer wil weten over … – nee, voor iedereen eigenlijk!