Amsterdam, 27 maart 2017 – In Rusland hebben afgelopen weekend in verschillende steden massale demonstraties tegen corruptie plaatsgevonden. Oppositie- en anti-corruptieleider en mogelijk presidentskandidaat Aleksej Navalny, had hiertoe opgeroepen naar aanleiding van een reeks onthullingen rondom corruptie de afgelopen weken. Met tienduizenden mensen op straat zou het gaan om de grootste demonstraties sinds 2011 en 2012, toen bij de parlementsverkiezingen mogelijk fraude in het spel was. Navalny zelf is gearresteerd door de politie, net als in totaal 17 medewerkers van zijn anti-corruptiebeweging. De vraag is hoe President Poetin zal reageren.
Navalny voert strijd op tegen Poetin
Een jaar voor de presidentsverkiezingen in 2018 wordt de oppositiebeweging in Rusland steeds actiever. Het boegbeeld van deze nieuwe golf van activisme is oppositieleider Navalny. Maar de 40-jarige politicus is meer dan een ambitieuze volksvertegenwoordiger. Hij is ook het hoofd van de Russische anti-corruptiebeweging met zijn eigen organisatie ‘Anti Corruption Foundation‘, met Transparency International Rusland de enige onafhankelijke organisatie die zich in Rusland op structurele corruptie richt. Oppositie en anti-corruptie zijn nauw met elkaar verbonden in het huidige Rusland.
Navalny is dit jaar opnieuw veroordeeld na een herbeoordeling van een zaak uit 2013. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens had de zaak teruggestuurd naar een Russische rechtbank. Deze heeft in februari precies hetzelfde vonnis als een aantal jaren geleden gewezen en Navalny veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van vijf jaar voor verduistering. Wat hem betreft een politiek proces.
Een aantal weken later, begin maart, heeft Navalny vervolgens een onderzoek gepubliceerd waarin hij onthulde dat de Russische premier Dmitri Medvedev een geheim vermogen van ten minste 1 miljard euro zou bezitten. Officieel heeft Medvedev een jaarsalaris van rond de 100.000 euro. In Rusland heeft de openbaarmaking van de geheime constructies van de premier voor grote verontwaardiging gezorgd. In het kader van de onthullingen van de Panama Papers vorig jaar was al naar buiten gekomen dat president Poetin vermoedelijk een soortgelijke constructie heeft opgezet via een vriend, de cellist Sergeij Roldoegin. Hierbij zou ten minste 2 miljard euro gemoeid zijn. In een interview met NRC noemde Navalny deze structuur “de portemonnee van Poetin”.
Global Laundromat in Rusland de druppel
De onthullingen op het gebied van anti-corruptie in Rusland blijven maar komen. Vorige week meldde de Guardian dat tussen 2010 en 2014 een grootschalige witwasconstructie met Russisch geld zou hebben plaatsgevonden. Uit documenten van een collectief van onderzoeksjournalisten, de Organized Crime & Corruption Reporting Project, zou blijken dat op deze manier in vier jaar tijd in ieder geval 19 miljard euro Rusland heeft verlaten om uiteindelijk op Europese bankrekeningen terecht te komen. Dit zou nog maar het topje van de ijsberg zijn, aldus de onderzoekers. Het totaalbedrag zou kunnen oplopen tot 80 miljard euro. Er zouden zo’n 500 verdachten zijn in deze zaak, waaronder leden van de Russische geheime dienst, oligarchen en bankiers. Deze onthulling staat inmiddels bekend als ‘Laundromat’, een combinatie van het Engelse woord ‘launder’ (witwassen) en het Russische woord ‘kompromat’ (compromitterend materiaal).
Massale demonstraties laten ontevredenheid zien
De demonstraties van afgelopen weekend hebben niet alleen in de grote steden zoals Moskou en Sint-Petersburg plaatsgevonden. Ook in de provincie zijn ontevreden burgers de straat op gegaan. Het regelmatige nieuws over corrupte praktijken en de aankomende presidentsverkiezingen zorgen voor de grootste demonstraties in jaren. President Poetin, die nog steeds niet heeft laten weten of hij zich verkiesbaar zal stellen, houdt zich vooralsnog gedeisd. In reactie op de massale protesten zijn weliswaar honderden mensen gearresteerd. Poetin heeft nog niet publiekelijk op de gebeurtenissen gereageerd. Hij zal zijn woorden en daden goed moeten overwegen om toekomstige protesten te voorkomen, met name nu Navalny weer is opgepakt. De oppositieleider is na zijn veroordeling van februari volgens de Russische kieswet niet verkiesbaar. Het is echter zeer de vraag of het strategisch slim zou zijn om iemand met een dergelijk grote publieke steun van de kandidatenlijst te weren.