Amsterdam, 25 april 2017 – Een nieuw internationaal rapport van Transparency International EU onderzoekt het nationale anti-witwasbeleid van zes Europese landen: Nederland, Italië, Luxemburg, Portugal, Tsjechië en Slovenië. Het onderzoek richt zich op transparantie van uiteindelijke belanghebbenden, een belangrijk aspect in de strijd tegen witwassen. De resultaten wijzen uit dat ondanks de politieke retoriek en de publieke verontwaardiging na de onthullingen van de Panama Papers en Global Laundromat, er nog steeds grote problemen zijn met betrekking tot anti-witwaswetgeving en de handhaving daarvan in Europese landen.
Met het huidige anti-witwasbeleid is het nog steeds mogelijk en relatief eenvoudig om de herkomst van activa te verduisteren en de identiteit van de uiteindelijke belanghebbende (UBO) te verbergen, zoals blijkt uit de Panama Papers. Dit kan gedaan worden door het opzetten van complexe structuren met lege vennootschappen en trusts in offshore geheimhoudingsgebieden, door het gebruik van aandelen aan toonder, door het misbruik van ‘nominee directors’ als schijnaandeelhouders, of zelfs een combinatie van al het voorgaande.
Het internationale onderzoeksrapport van TI-EU, in samenwerking met onder meer TI-NL, laat zien dat het huidige anti-witwasbeleid in Europa niet voorkomt dat corrupt geld door de financiële centra van Europa stroomt. Het rapport wijst op gebieden van ernstige zorg, evenals een aantal belangrijke zwakke plekken in zowel de wet als de praktijk in de geanalyseerde landen.
EU-lidstaten lijden aan amnesie
Het rapport onderzoekt zowel de huidige wetgeving als de handhaving daarvan in zes Europese landen, waaronder Nederland. Het kijkt ook naar hotspots voor het witwassen van geld, zoals de gokwereld, virtuele valuta (zoals bitcoins) en de vastgoedsector, die allemaal kunnen worden gebruikt door corrupte belastingontduikers en terroristische netwerken om illegale rijkdom te kanaliseren en te verbergen.
“We hebben de schandalen gehad, we hebben het gesprek gehad, nu is het tijd voor actie. Niet alleen hebben we betere handhaving nodig, maar ook betere regels”, zei Laure Brillaud, Policy Officer Anti-Money Laundering bij Transparency International EU.
Het lijkt erop dat lidstaten al een jaar na de Panama Papers lijden aan geheugenverlies. Door de publieke toegang tot de uiteindelijke belanghebbenden van lege vennootschappen te ontzetten, staan de EU-lidstaten het gedijen van een schaduwwereld van eigendom toe, aldus Brillaud.
Het anti-witwasbeleid in Nederland
Één jaar na de onthullingen van de Panama Papers vond op 4 april 2017 een seminar ter lancering van het nationale onderzoeksrapport ‘Behind the Scenes – Beneficial Ownership Transparency in the Netherlands’ van Transparency International Nederland plaats. Dit rapport analyseert de Nederlandse situatie op het gebied van anti-witwaswetgeving en handhaving en maakt onderdeel uit van het internationale onderzoek naar het anti-witwasbeleid in zes Europese landen. Uit het onderzoek blijkt dat Nederland nog veel werk te verrichten om grootschalige internationale witwasconstructies en ongeoorloofde praktijken van belastingontduiking effectief te kunnen bestrijden. Dit is met name het geval als het gaat om offshore constructies die de eigenaar in staat stellen zijn identiteit en zakelijke transacties te verbergen.
Uit het onderzoeksrapport blijkt dat Nederland weliswaar een relatief goed inzicht heeft in algemene witwasrisico’s. Risico’s gerelateerd aan de uiteindelijke belanghebbende (oftewel Ultimate Beneficial Owner – UBO) achter offshore constructies zijn echter vooralsnog zowel in regelgeving als in de praktijk onvoldoende in kaart gebracht. Nederland scoort slecht in vergelijking met vijf andere EU-landen wat betreft UBO-transparantie. Om aan internationale standaarden rondom UBO-transparantie te kunnen voldoen, moet Nederland er niet alleen voor zorgen dat wetgeving wordt aangepast. Er moet ook een integrale, nationale risicoanalyse plaatsvinden die de specifieke UBO-problematiek betrekt, naar gerelateerde toekomstige risico’s kijkt en de effectiviteit van de regelgeving in de praktijk doorlicht.
Oproep tot volledige publieke toegang van UBO-register
De Europese chapters van Transparency International roepen op tot volledige publieke toegang voor alle bedrijven en trusts die opereren of zakendoen op het grondgebied van de EU, zelfs wanneer ze niet in de EU zijn gevestigd, om het gebruik van offshore geheimhoudingsgebieden zoals Panama of de Bahama’s te bemoeilijken. Het rapport uit ook zorgen over het misbruik van zogenoemde ‘nominee directors‘, personen die worden ingezet en betaald puur en alleen om hun naam te geven voor een schijnaandeelhouderschap. Deze schijnaandeelhouders zijn natuurlijke personen die door corrupte dienstverleners zoals Mossack Fonseca worden gebruikt als formele voorman, zoals blijkt uit de Panama Papers. De onthullingen lieten zien dat sommige van deze personen directeur waren van maar liefst 25.000 offshore vennootschappen. Het onderzoeksrapport beveelt aan om de regelgeving te versterken door als vereiste te stellen dat ‘nominee directors‘ gelicentieerd zijn en door de identiteit van de persoon die hen heeft aangewezen bekend te maken.
Europese Raad moet actieve rol spelen in witwasbestrijding
Het onderzoek wijst op aanzienlijke problemen met professionele organisaties die hun werk niet doen omtrent het melden van verdachte activiteiten aan overheidsinstanties. Met name bij niet-financiële beroepen zoals advocaten en notarissen is er nalatigheid op het gebied van melden. Het rapport schetst ook de tekortkomingen van de dienstverlenende sector die betrokken lijkt te zijn bij een aanzienlijk aantal zaken voortgekomen uit de Panama Papers.
De Europese Commissie heeft in de nasleep van de Panama Papers stappen ondernomen om een aantal van deze problemen aan te pakken in de herziening van de 4e anti-witwasrichtlijn. Wijzigingen voorgesteld door het Europees Parlement pakken enkele van deze problemen aan onder meer door commerciële en particuliere trusts in UBO-registers op te nemen. Het is nu aan de Europese Raad om een actieve rol te spelen in de bestrijding van witwassen door de herziening aan te nemen en illegale geldstromen aan te pakken, volgens Transparency International EU.
Het volledige internationale onderzoeksrapport is hier te vinden.