Amsterdam, 18 april 2017 – President Trump is een bedreiging voor de corruptiebestrijding in de Verenigde Staten. Decennialang was de Verenigde Staten hét toonbeeld van een open en ethische overheid. Corruptiebestrijding in het land was vooraanstaand door gedegen anti-corruptiewetgeving zoals de FCPA en de handhaving daarvan. Echter verliest de Verenigde Staten nu haar geloofwaardigheid in de strijd tegen corruptie door Trump’s talrijke belangenconflicten, nepotisme en handelingen uit puur eigenbelang.
Tientallen jaren heeft de Verenigde Staten zichzelf bestempeld als het toonbeeld van een open en ethische overheid. Op veel fronten was het land een leidend voorbeeld van harde regels voor corruptie en ethiek en de handhaving daarvan. Bovendien heeft de Verenigde Staten haar reputatie aangewend om andere landen aan te sporen hun anti-corruptiewetgeving op orde te krijgen en transparantiemaatregelen aan te moedigen. Het land heeft tientallen miljoenen per jaar uitgegeven aan diverse programma’s buitenlandse ambtenaren op te leiden en te trainen op het gebied van anti-omkoping. Maar de politiek die Trump drijft laat zien dat het land haar positie als wereldleider in open en ethisch besturen en corruptiebestrijding verliest, wat weerslag heeft op de wereldwijde inspanningen in de strijd tegen corruptie.
Afbrokkeling anti-corruptie inspanningen
Sinds de aanstelling van Donald Trump hebben vele critici aangevoerd dat zijn presidentschap ongekende risico’s van corruptie, nepotisme en belangenconflicten oplevert. Trump grijpt elke gelegenheid aan om de regelgevende lasten op bedrijven te verlichten, waar de naleving van anti-corruptiewetgeving er één van is. De president en het Republikeinse Congres hebben Obama’s inspanningen omkoping te bestrijden in de olie- en gasindustrie al weten terug te dringen.
Transparency International Nederland is zeer afkeurend ten opzichte van het beleid van Trump en liet zich kritisch uit in het FD: “Het intrekken van anticorruptiewetgeving rondom de openbaarmaking van royalty’s en overheidsbetalingen van energiebedrijven is een vrijbrief voor corruptie. Het legaliseert geheimhouding en doet afbreuk aan de democratie”, aldus Lotte Rooijendijk, Communications & Project Officer van TI-NL. “Het ongedaan maken van maatregelen voor transparantie is onderdeel van Trumps plan om corporate Amerika te dereguleren. Dit onthoudt het volk van het ter verantwoording roepen van zowel de private als de publieke sector. Openheid en transparantie zouden prioriteit moeten zijn binnen een overheid die zowel nationaal als internationaal toch al zo weinig vertrouwen geniet.”
Trump heeft, in tegenstelling tot elke andere president in het moderne tijdperk, een afwijzende benadering genomen om eventuele ethische problemen en belangenconflicten op te lossen. Hij heeft geweigerd afstand te doen van zijn internationale vastgoed- en licentiebedrijf, wat betekent dat hij zichzelf zal blijven verrijken tijdens zijn presidentschap. Hij nam twee leden van zijn nabije familie, zijn dochter Ivanka en zijn schoonzoon Jared Kushner, aan om in het Witte Huis te werken. Ook heeft Trump geweigerd zijn belastingteruggaven vrij te geven en heeft hij ethische trainingen voor medewerkers van het Witte Huis geannuleerd. Verder heeft Trump onlangs een prominente federaal openbaar aanklager uit functie gezet, die bekend was om zijn inzet voor corruptiebestrijding binnen de overheid.
Trump brengt FCPA mogelijk in gevaar
Ook zijn er aanwijzingen dat Trump de Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) kan verzwakken, het pronkstuk van de Amerikaanse anti-corruptiewetgeving tegen internationale omkoping en zakelijke gunsten. De FCPA stelt het land in staat daadkrachtig op te treden tegen Amerikaanse burgers of bedrijven die buitenlandse ambtenaren proberen om te kopen. Bovendien beoogt de wet Amerikaanse en buitenlandse beleidsidealen over de hele wereld te bevorderen en geeft het Amerikaanse bedrijven een instrument om corruptie in het buitenland te bestrijden. Ook heeft het andere landen geholpen omkoping terug te dringen en heeft de wet miljarden euro’s aan sancties geëxtraheerd. Zo werd in 2016 bij elkaar ruim €2,34 miljard betaald door 27 bedrijven om zaken te schikken die de Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) hebben overtreden.
Volgens anti-corruptieactivisten, democraten, wetgevers en juridische experts kan de FCPA zijn daadkracht verliezen en in het ergste geval, zou Trump de wet zelfs volledig kunnen intrekken. Eerder, in 2012, heeft hij de FCPA een “verschrikkelijke wet” genoemd die de Amerikanen “een groot nadeel” zou geven en Amerikaanse bedrijven verhinderd zaken te doen in het buitenland. Een deel van Trump’s vijandigheid ten opzichte van de FCPA kan voortvloeien uit zijn eigen ervaringen met de wet. De New Yorker meldde begin maart dat de Trump Organization mogelijk de FCPA heeft geschonden als onderdeel van een ontwikkelingsovereenkomst in Azerbeidzjan. De Trump Organization zou hebben geholpen een hotel in Azerbeidzjan te bouwen in eigendom van een minister met banden met de Iraanse Revolutionaire Guard Corps, die wordt beschuldigd van witwassen van gelden en terrorisme.
Het mes snijdt aan beide kanten
De grootste schade is waarschijnlijk het verlies van reputatie en geloofwaardigheid van de Verenigde Staten met de ‘soft-power’-invloed. Het de rug toekeren van de wereldwijde corruptiebestrijding geïnitieerd door de VS, zou voor velen betekenen dat de VS haar rol als anti-corruptieleider verlaat, ten gunste van puur eigenbelang. Het mes snijdt hier aan beide kanten: als de Verenigde Staten de lat hoger legt wat betreft transparantie en anti-corruptie, voelen andere landen zich gedwongen te volgen. Maar als de Verenigde Staten haar inspanningen opgeeft, geeft dat een signaal dat de wereldwijde strijd tegen corruptie kan afzwakken. Het is te hopen dat in dat geval het omgekeerde patroon zal plaatsvinden en andere landen druk uit zullen oefenen op de VS om terug te keren naar de internationaal leidende positie in de bestrijding van corruptie.