Amsterdam, 10 mei 2017 – Eind maart kwamen 1300 ministers en vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven uit OESO landen samen in Parijs om de wereldwijde uitdagingen met betrekking tot integriteit en vertrouwen met elkaar te bespreken. Het OESO Anti-corruptie en Integriteitsforum is steeds vaker hét platform waar vanuit een multidisciplinaire benadering oplossingen gezocht worden voor ethische en compliance vraagstukken.

Deelnemers ontmoetten elkaar informeel bij een grote olifant, gemaakt van papier-maché – een aandenken dat in 2017 corruptie nog altijd de “elephant in the room” is.

Maar wat waren de voornaamste conclusies en trends van het OESO Anti-corruptie en Integriteitsforum in 2017?

Integriteit gaat verder dan compliance

Hoewel het nog altijd van groot belang is een degelijk compliance programma op te zetten dat de toets van handhavende instanties (met name de Amerikaanse en Britse) en de publieke opinie kan doorstaan, kijken de voorlopers in het bedrijfsleven alweer verder. Hoe kunnen deze programma’s bijdragen aan waardecreatie en de bredere uitdagingen die spelen in de samenleving en economie? Dit doet denken aan de recente hervorming van de Nederlandse corporate governance code, die ook waardecreatie centraal stelt.

Door de toename van transparantie zal de rol van het bedrijfsleven ten aanzien van mensenrechten en milieu op een hoger plan getild moeten worden. Gelijkheid, inclusiviteit en vertrouwen zijn kernwoorden in deze nieuwe ontwikkeling.

Adviseurs als voorvechters van ethiek

Ook advocaten en accountants zijn zich aan het opmaken voor hun nieuwe rol, nu steeds vaker aan het licht komt dat zij eerder bijdragen aan het mogelijk maken van corruptie dan het promoten van integriteit. Ook binnen deze beroepsgroepen zal de focus moeten liggen op een standaard die het enkele “compliant zijn” (voldoen aan de geldende wet- en regelgeving) overstijgt. Kanttekening hierbij is dat de juridische wereld uiteindelijk gedicteerd wordt door de wensen van cliënten en wettelijke begrenzingen, waar voor morele overwegingen vooralsnog weinig ruimte is.

Corruptie is meer dan alleen omkoping

Het maatschappelijk middenveld en activistische investeerders hebben steeds meer belangstelling voor de wijze waarop bedrijven omgaan met zaken als belastingontwijking en financiële transparantie. Door de toename van het aantal lekken en de analyse van de gelekte data, wordt dergelijke problematiek steeds beter zichtbaar in de publieke ruimte. Maar ook onderwerpen als lobbyen en “corporate capture” (wanneer de overheid wordt ‘gegijzeld door bedrijfsbelangen’) kunnen enorme reputatieschade tot gevolg hebben voor bedrijven en beleidsmakers.

De uitdagingen die deze ontwikkeling met zich meebrengt kan ten dele opgelost worden door het ontwikkelen van betere manieren om verantwoording af te leggen en transparantie te bieden, in combinatie met het openen van kanalen voor input van externe stakeholders.

Due dilligence 2.0

Was due dilligence enkele jaren nog een soort ’tick-the-box’ exercise of papieren tijger, is dit proces nu genuanceerder en beter toegerust om bijvoorbeeld de daadwerkelijke belanghebbende (ultimate beneficial owner, oftewel UBO) te achterhalen of de risico’s in de keten bloot te leggen. In dit kader speelt ook de open data beweging een belangrijke rol, met als voornaamste uitdaging voor het maatschappelijk middenveld om beschikbare data op betekenisvolle wijze te interpreteren en vertalen naar beleidsverandering.

Van risico naar impact

De invloed van anti-corruptie en integriteit op onderwerpen van zorg die vaak geschaard worden onder de noemer van duurzaamheid, zoals klimaatverandering en de illegale handel in wilde dieren en planten, was ook een veelbesproken onderwerp. Dit past binnen de ontwikkeling die in de anti-corruptie wereld plaats vindt, waar naast risico’s steeds meer gekeken wordt naar impact, bijvoorbeeld door de samenhang tussen corruptie en mensenrechten.

Het bestrijden van straffeloosheid

Een laatste onderwerp dat tijdens het anti-corruptie en integriteitsforum van de OESO op de voorgrond trad is het bestrijden van straffeloosheid. De combinatie van machtsmisbruik en het ontbreken van verantwoording blijft een onderwerp van aanhoudende zorg. Met de Panama Papers, “Operation Car Wash” in Brazilië en “Global Laundromat” vanuit Rusland vers in het geheugen, vonden er stevige discussies plaats over het aanpakken van straffeloosheid onder machtige bedrijfsmagnaten en politici. De samenleving verwacht op dit gebied steeds meer van de overheid en het bedrijfsleven – het ontwikkelen van nieuwe beleid is dan ook volop in beweging.

***

Dit artikel is een bewerking van het artikel van Alyson Taylor op de FCPA Blog.