Amsterdam, 30 mei 2017 – Een duidelijke trend die valt waar te nemen als het gaat om illegale transacties, betreft de groeiende rol die technologische ontwikkelingen spelen bij transacties met door corruptie verkregen gelden en witwassen. Uit de antwoorden van demissionair minister van Financïen Jeroen Dijsselbloem op Kamervragen naar aanleiding van het UBO-rapport van Transparency International Nederland blijkt dat de overheid haar strijd tegen witwassen uitbreidt tot virtuele valuta en wallet providers.
In het richtlijnvoorstel van de Europese Commissie voor wijziging van de vierde Europese anti-witwasrichtlijn (AMLD4) worden technologische ontwikkelingen bij witwassen en financiële transacties nadrukkelijk aangestipt. Zo beoogt het richtlijnvoorstel platforms voor het omwisselen van virtuele valuta en zogenaamde ‘wallet providers’ – online bankrekeningen met virtuele valuta, binnen de reikwijdte van de vierde Europese anti-witwasrichtlijn te brengen. Ook is voorgesteld de verplichtingen voor het verrichten van cliëntenonderzoek aan te scherpen in het geval gebruik wordt gemaakt van bepaalde prepaid betaalmiddelen.
Criminelen gebruiken nieuwe technologie
Criminelen blijken vaker gebruik te maken van nieuwe technologie bij witwassen en financiële transacties met door corruptie verkregen gelden. Uit het IOCTA-rapport (Internet Organised Crime Threat Assessment) van Europol blijkt dat meer dan 40% van de online transacties tussen criminelen via de bitcoin loopt. Dit vindt met name plaats op het dark web, waar criminelen hun illegale goederen kopen met behulp van bitcoins. Vervolgens kunnen criminelen zogenaamde intermediaire bitcoin cashers gebruiken om de bitcoins verkregen door illegale transacties in contanten wit te wassen. Voor een vergoeding ruilen bitcoin cashers deze bitcoins via legale bitcoin-uitwisselingsplatformen in voor ‘echte’ valuta en faciliteren bitcoin cashers het witwassen van gelden. Een andere manier om de handel in bitcoins te anonimiseren is door het gebruik van zogenaamde bitcoin mixers. Met behulp van deze mixers kunnen handelaars in bitcoins hun eigen bitcoin inruilen voor een “schone” bitcoin. Zo verdwijnt de link tussen de criminele transactie en de winst in bitcoins, waardoor de identiteit van de handelaar niet traceerbaar en anoniem is. De anonimiteit vergemakkelijkt het witwassen van illegaal verkregen winsten, omdat het bijna onmogelijk is de illegale transactie terug te traceren naar de oorsprong.
Voor de bestrijding van witwassen is het dan ook cruciaal om snel in te kunnen spelen op deze trends. Volgens de FIOD vinden illegale praktijken als corruptie en witwassen steeds vaker grensoverschrijdend plaats. Om deze praktijken te bestrijden vindt in Nederland samenwerking plaats binnen het Financieel Expertisecentrum waarbij onder meer betrokken zijn de Financiële inlichtingeneenheid, toezichthouders AFM en de Nederlandsche Bank, de FIOD en de nationale politie. Om grensoverschrijdende handelingen op te sporen is het zaak dat de verschillende inlichtingeneenheden ook nauwer samenwerken in informatie uitwisselen. Op Europees niveau is hier dan ook rekening mee gehouden, waaronder bij het vaststellen van de vierde Europese anti-witwasrichtlijn. Zo voorziet deze richtlijn in aanvullende bepalingen met betrekking tot samenwerking en informatie-uitwisseling tussen de Financiële inlichtingen eenheden (FIU’s) van de verschillende lidstaten. Ook worden platforms voor het omwisselen van virtuele valuta in kaart gebracht en moeten financiële instellingen scherper cliëntenonderzoek doen in het geval gebruik wordt gemaakt van bepaalde prepaid betaalmiddelen.
Rapport TI-NL aanleiding Kamervragen
Op 4 april bracht Transparency International Nederland het rapport: “Behind The Scenes: Beneficial Ownership Transparency in the Netherlands”? uit waaruit blijkt dat Nederland internationale standaarden met betrekking tot het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering nog altijd niet voldoende implementeert. Nederland loopt in internationaal verband achter als het aankomt op de mate waarin informatie over uiteindelijk belanghebbenden (ultimate beneficial owner, UBO) op dit moment beschikbaar en transparant is. Bij witwassen wordt vaak gebruikt gemaakt van juridische structuren om buiten het zicht van de autoriteiten te blijven. Het is daarom van groot maatschappelijk belang dat de daders hun identiteit niet verborgen kunnen houden.
Kamerleden Renske Leijten (SP) en Michiel van Nispen (SP) hebben Kamervragen gesteld over het achterblijven van het bestrijden van witwassen. In het antwoord op de Kamervragen wijst Dijsselbloem erop dat Nederland bezig is met het opzetten van een dergelijk register van Ultimate Beneficial Owners (UBO’s), zoals de vierde anti-witwasrichtlijn voorschrijft. Het register moet inzichtelijk maken wie de uiteindelijke belanghebbenden zijn van ondernemingen en rechtspersonen die in Nederland zijn opgericht en kan een waardevolle bijdrage leveren aan het bereiken aan het beschermen van het financieel stelsel tegen witwassen en het financieren van terrorisme.
Ook is Transparency International Nederland als expert uitgenodigd door de leden van de parlementaire ondervragingscommissie fiscale constructie in de Tweede Kamer voor een openbaar verhoor met het doel meer inzicht te krijgen in de werkwijze van de trustsector en de fiscale adviespraktijk. De focus ligt hierbij op vraagstukken over het afzonderen van particuliere vermogens en het doorsluizen van kapitaal via in Nederland gevestigde ondernemingen met niet of nauwelijks reële economische activiteiten. Het verkrijgen van transparantie over de uiteindelijke begunstigde speelt daarin een belangrijke rol.