Amsterdam, 26 juni 2017 – Duizenden Nederlanders, waaronder veel Politiek Prominente Personen (PEPs), staan op een zwarte lijst van World-Check, die banken hanteren om ongebruikelijke transacties, witwassen en financiering van terrorisme te melden. World-Check zou uitgegroeid zijn tot de wereldwijde ‘industry standard’ ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering. Echter zou het gaan om een omstreden databank met verouderde data om mensen door te lichten op corruptie en terrorisme.
Uit onderzoek van het ontwikkelingsplatform OneWorld en het radioprogramma Argos, in samenwerking met enkele buitenlandse media, blijkt dat de wereldwijde, controversiële lijst met namen van particulieren voor controle op corruptie, criminaliteit en terrorisme, verouderde data bevat en in sommige gevallen leidt tot het blokkeren van rekeningen of het tegenhouden van overboekingen.
Databank World-Check
Het gaat om de databank World-Check, samengesteld door de financiële dataverstrekker Thomson Reuters, welke meer dan twee miljoen namen bevat van PEPs en personen en organisaties met een verhoogd risico. De lijst wordt wereldwijd gebruikt om te helpen bij de identificatie en het beheer van financiële, regelgevende en reputatierisico’s.
De oprichting van de database was een reactie op wetgeving gericht op het terugdringen van financiële misdrijven. Aanvankelijk werd de database van World-Check gebruikt door banken en financiële instellingen als een manier voor het beoordelen, beheren en herstellen van risico’s. Maar aangezien wetgeving steeds complexer is geworden en het bereik ervan steeds meer mondiaal is, is de vraag naar dergelijke informatie gegroeid voorbij de financiële sector, met inbegrip van organisaties uit alle sectoren. Volgens Thomson Reuters zelf maken 49 van de 50 grootste banken ter wereld gebruik van de lijst, en meer dan 300 overheidsinstanties. Argos en OneWorld konden een kopie uit 2014 van de niet-openbare lijst inzien.
Als iemand op de lijst voorkomt, kan dat betekenen dat banken aanvullend onderzoek doen als iemand een rekening opent of een transactie doet. Banken zijn wettelijk verplicht te letten op criminele geldstromen en terreurfinanciering en maken, bij gebrek aan een internationale overheidsdatabase, gebruik van commercieel verkochte lijsten.
Nederlanders op de zwarte lijst
De lijst van Thomson Reuters bevat zo’n 12.000 personen met een Nederlandse nationaliteit. De grootste categorie vormen de PEP’s, mensen die (via familiebanden) een verbinding hebben met politiek, recht of bestuur. Zij gelden in de internationale regelgeving als relatief gevoelig voor zaken als witwassen. Dit is vooral bepaald op basis van ervaringen met dictators en bestuurders van corrupte landen.
Op de lijst staan volgens Argos en OneWorld onder meer de namen van de Nederlandse prinsessen Amalia, Ariane en Alexia, de moeder van premier Mark Rutte, de in 1988 overleden vader van Rutte, de partner van fractievoorzitter Alexander Pechtold (D66), misdaadverslaggever Peter R. de Vries (als kandidaat-Kamerlid in 2005) en Albert Verlinde, via zijn voormalige relatie met oud-burgemeester Onno Hoes van Maastricht.
Het gebruik van de World-Check namenlijst wordt desgevraagd bevestigd door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Zij spreekt echter tegen dat het gaat om een zwarte lijst. Volgens een woordvoerder is het een wettelijke plicht toezicht te houden op ongebruikelijke transacties van mensen die als PEP staan geregistreerd. “Er is voor hen absoluut geen beletsel om te bankieren”, aldus de woordvoerder van de NVB.
Argos en OneWorld noemen ook geen voorbeelden van PEPs die door de zwarte lijst daadwerkelijk in de problemen zijn geraakt met banken. Anders is dat met de categorie terrorismefinanciering. Zo stond de Nigeriaanse milieuactivist Sunny Ofehe, tegen wie het Nederlandse OM in 2012 al een aanklacht liet vallen, nog steeds in de World-Check-lijst van 2014. ABN Amro blokkeerde zijn overboekingen en bevroor tijdelijk zijn geld, stelt Ofehe. ABN Amro bevestigt tegenover Argos gebruik te maken van World-Check, maar wil over Ofehe niets kwijt. In de lijst van World-Check staan 310 Nederlanders bestempeld als terrorist, terwijl op de terreurlijst van de overheid slechts 122 namen staan.
Thomson Reuters bestrijdt zwarte lijst
Ook Thomson Reuters zelf bestrijdt dat het een zwarte lijst is. Het is volgens hen niet zo dat iedereen op de World-Check-lijst automatisch wat illegaals heeft ondernomen maar het zou enkel als hulpmiddel dienen voor banken om risico’s in te kunnen schatten. Echter stelt Andrej Holm, een socioloog uit Berlijn, (bij World-Check geregistreerd als “vermoedelijke banden met terrorisme”) dat hij nu pas begrijpt waarom hij jaren geleden kort nadat hij een bankrekening heeft geopend, zonder verklaring werd geroyeerd. Ook activisten van Greenpeace die in de Verenigde Staten werden aangehouden wegens het onbevoegd betreden van een terrein in 2001, zouden onterecht op de lijst staan in de categorie misdadigers. In 2014 heeft de HSBC-bank in Londen de rekeningen van de Finsbury Park-moskee opgeschort op basis van de lijst van World-Check. Onterecht werd de moskee destijds als terroristische organisatie bestempeld waarop de moskee Thomson Reuters aanklaagde en in haar gelijk werd gesteld via een schikking.
Individuen die in de veronderstelling zijn dat ze onterecht op de lijst staan of enkel willen weten of ze erop staan, kunnen daarover volgens Thomson Reuters contact opnemen. Aleid Wolfsen, voorzitter van de Autoriteit Persoonsregistratie, riep mensen die gedupeerd zijn op zich bij hem te melden. Wolfsen houdt toezicht op privacy van burgers en kan bij concrete meldingen een onderzoek starten naar World-Check.