Amsterdam, 10 augustus 2017 – Afgelopen woensdag besliste de rechtbank Rotterdam dat Bouwbedrijf RWC 7,5 miljoen euro moet terugbetalen aan de gemeente Rotterdam. Het betreft het dossier poppodium Waterfront, een langlopend en pijnlijk dossier van de gemeente Rotterdam. In april 2016 maakte de gemeente bekend aangifte te doen tegen de fraudeur.
Het draait om het voormalig poppodium Waterfront aan de Boompjeskade, dat eigendom is van de gemeente. Een ondernemer huurde dit pand sinds 2010 van de gemeente. Volgens de ondernemer kon hij het pand niet exploiteren zonder verbouwingen. Hij kwam met de gemeente overeen dat hij geen huur hoefde te betalen en dat hij voor 350.000 euro op kosten van de gemeente mocht verbouwen.
Valse facturen voor niet uitgevoerde verbouwingen
Bij een interne controle bleek dat de huurder over een periode van 5 jaar voor 8,8 miljoen euro aan facturen heeft ingediend, onder andere voor verbouwingen die zijn uitgevoerd zonder dat daarvoor opdracht was gegeven, voor klussen die dubbel zijn gefactureerd en te hoge facturen. De rechtbank oordeelde dat slechts voor 270.000 euro aan werk is geleverd. Volgens voormalig wethouder Ronald Schneider (Leefbaar Rotterdam) was ruim 6 miljoen aan ingediende facturen uitgekeerd door de gemeente. “Alle procedures voor betalingen zijn binnen Stadsontwikkeling niet nageleefd”, aldus wethouder Schneider.
De rol van de ambtenaren van de gemeente: omkoping?
Op basis van extern onderzoek is er bij negen medewerkers van de gemeente sprake geweest van plichtsverzuim, op grond waarvan op 31 januari jl. een disciplinaire maatregel is aangekondigd. Later zijn drie van de betrokken medewerkers wegens het vermoeden van ernstig verwijtbaar handelen geschorst. Het is nog niet duidelijk welke maatregelen zijn opgelegd tegen deze ambtenaren en of er wellicht strafrechtelijke gevolgen zijn.
Bovendien werden de valse facturen die gestuurd werden met medeweten en medewerking van met name een bepaalde ambtenaar uitbetaald. Deze ambtenaar (destijds projectmanager Technisch Beheer) mocht facturen tot 15.000 euro persoonlijk goedkeuren en bovendien gelden onder dat bedrag geen aanbestedingsregels. De hoger binnengekomen facturen paste de ambtenaar aan of betaalde hij tegen de regels uit. Niemand controleerde overigens of de gedeclareerde werkzaamheden wel waren uitgevoerd.
Daarnaast is er ook in deze zaak weer gebleken dat vertrouwelijke informatie is gelekt; dit maal aan RTV Rijnmond. De gemeente heeft aangifte overwogen, maar volgens het OM was de groep die over bepaalde informatie beschikte te groot om het lek op te kunnen sporen. Na nader onderzoek door de Rijksrecherche is begin juli een ambtenaar per direct geschorst omdat hij mogelijk het ambtsgeheim heeft geschonden in deze fraudezaak. Deze ambtenaar was nog niet eerder in het onderzoek naar voren gekomen.
Interessant is dat de collegebrief over het externe rapport melding geeft van het volgende: “Er is nadrukkelijk aan de faciliterende ambtenaren van de afdeling Vastgoed gevraagd naar de reden of motief achter hun handelen. Op die vraag hebben de onderzoekers geen antwoord gekregen. In de gesprekken en uit het digitaal onderzoek zijn geen doorslaggevende feiten of omstandigheden naar voren gekomen die het motief voor hun handelen inzichtelijk maken. Deze vraag hangt als een mist over het rapport en maakt de uitkomsten op dit punt buitengewoon onbevredigend. ”
Het gebrek aan antwoorden en de faciliterende rol van de medewerkers houden de mogelijkheid open dat zij een tegenprestatie hebben ontvangen voor hun rol in de grootschalige fraude, en dat er dus naast fraude ook sprake is van omkoping.
Enquêtecommissie gemeente
Op 2 februari 2017 stelde de gemeenteraad Rotterdam de enquêtecommissie Boompjeskade in. De hoofdconclusie van de enquêtecommissie is dat de vastgoedorganisatie van de gemeente Rotterdam heeft nooit voldaan aan de normen die gelden voor een professionele vastgoedorganisatie.
De commissie constateert tekortkomingen op het gebied van automatisering, de werkprocessen en bemensing gedurende de hele onderzoeksperiode (2006 tot en met 2016). Ook is er een (te) grote afstand tussen de medewerkers/uitvoering aan de ene kant en het bestuur en het management aan de andere kant. Onderdeel van de cultuur op de werkvloer was het mijden van escalatie en het zoeken naar eigen oplossingen. Andersom vertrouwden management, directie en bestuur blind op de professionaliteit van de medewerkers. De commissie heeft negen aanbevelingen gedaan, onder andere over het verbeteren van (al dan niet digitale) processen.
Politieke gevolgen
Er zijn ontegenzeggelijk grote fouten gemaakt in het dossier. Zo blijkt uit stukken dat reeds op 3 maart 2010 geconstateerd werd dat het aangaan van een huurrelatie voor de panden aan de Boompjeskade met de ondernemers geen goed idee zou zijn: “Aan de hand van onderstaande gegevens achten wij het aangaan van een zakelijke relatie niet verantwoord. Dit gezien de getraceerde bemerkingen ten aanzien van de heer K[.] en aangevraagde onderneming.” Waarom de huurrelatie toch is aangegaan, is nog niet duidelijk.
Wethouder Schneider van Leefbaar Rotterdam, die verantwoordelijk is voor stadsontwikkeling, voelde in eerste instantie niks voor de instelling van de enquêtecommissie. Vlak voordat de gemeente eind juni jl. zou debatteren over de bevindingen van de commissie, is Schneider dan ook opgestapt.
Gerelateerde rechtszaken
Eerder dit jaar deed de kantonrechter uitspraak in de zaak van de gemeente Rotterdam over de huurachterstand van de betreffende panden. De huurovereenkomst is ontbonden en vader en zoon worden veroordeeld voor betaling van achterstallige huur, á ongeveer 750.000 euro. Ook moeten ze een boete betalen van 350.000 euro.
Vader (eigenaar van het aannemersbedrijf) en zoon (exploiteur van het poppodium) staan tevens persoonlijk terecht vanwege de grootschalige fraude, onder andere voor oplichting, valsheid in geschrifte en samenspanning voor geldelijk gewin. De gemeente heeft ook beslag laten leggen op alle getraceerde vermogensbestanddelen van huurder en aannemer. De beslagen op de roerende zaken in de panden zullen naar verwachting weinig opleveren.
In september zal de rechter in die zaak uitspraak doen.