De verdediging betoogde namelijk:
- dat hun client geen enorme sommen geld had verduisterd van het volk van Equatoriaal-Guinea;
- dat zelfs als hij dat gedaan heeft, de verduistering niet strafbaar is in Equatoriaal-Guinea;
- dat zelfs als het wel strafbaar is, de Franse rechtbank geen jurisdictie heeft hem hiervoor te vervolgen.
De argumenten van de verdediging werden bovendien gepeperd met de suggestie dat het een door politiek en racisme ingegeven zaak was, in plaats van een zaak over de diefstal van Obiang van de bevolking van het land Equatoriaal-Guinea (een klein land tussen Gabon en Kameroen). Zo zei één van de raadsheren: “Het is moeilijk geweest onze argumenten aan te voeren in dit klimaat van schaamte, beledigingen en stigmatisering. Onze client wordt met name verweten dat hij een zoon is van zijn vader. Kiezen we onze ouders? Kiezen we hoe we worden opgevoed? Wat heeft mijn client gedaan om zulke smaad en minachting te verdienen? Een kwistig bestaan geleid? Is dat een reden zijn verdediging niet serieus te nemen?”
Onvoldoende bewijs van illegaal verkregen vermogen
Volgens de verdediging heeft Obiang zijn vermogen niet illegaal verkregen, maar is zijn vermogen afkomstig uit zijn (legale) bedrijfjes. Vervolgens wordt door de verdediging verwezen naar de afwezigheid van de faciliterende partijen in het proces, zoals de bankiers, de binnenhuisarchitecten en Christies, het veilinghuis waar hij diverse luxe goederen aanschafte. Waarom staan zij hier niet terecht? “De gehele zaak is gebaseerd op krantenberichten”, aldus de raadsman. Ook zouden de investeringen van Obiang in Frankrijk nooit geheim zijn geweest: “Teodorin heeft geen gebruik gemaakt van stromannen of offshore rekeningen.”
Beide laatste argumenten lijken vrij eenvoudig te weerspreken. Het dossier bestaat uit vele duizenden pagina’s en omvat naast krantenberichten onder andere financiële data, facturen en verklaringen van diverse betrokkenen en getuigen. Daarnaast wordt bijvoorbeeld over het herenhuis in Parijs (met een waarde van zo’n 107 miljoen euro) door de Franse overheid verklaard dat dit in eigendom is van vijf Zwitserse bedrijven, waarvan de ongeregistreerde aandelen aan toonder in het bezit van Obiang zijn. Frankrijk is van mening dat deze Zwitserse en enkele Franse bedrijven als rookgordijn fungeerden tussen Obiang en het herenhuis.
Mediacampagne tegen Obiang
De verdediging probeert ook sympathie te creëren voor hun cliënt. “Plaatst u zichzelf eens in zijn schoenen. Het is de eerste keer dat een hoge ambtenaar ter verantwoording wordt geroepen voor een buitenlandse rechtbank. Hij voelt zich slachtoffer van een internationale samenzwering…”
En vervolgens ironisch: ” ‘Onze client is zoon van een staatshoofd van een Afrikaanse staat; hij heeft geld; natuurlijk is hij corrupt.’ Dus wij hebben een paar lasterzaken aangespannen. ‘Hoe durven we de vrije pers aan te vallen?’ wordt ons vervolgens gevraagd. Wat verwacht men van de verdediging? Dat we onwettig zijn omdat we onze taak uitvoeren, omdat hetgeen we verdedigen volgens hen moreel verwerpelijk is? Hoe kan u als rechtbank deze internationale mediacampagne tegen onze client links laten liggen als u uw vonnis uitspreekt?”
Dit argument wordt dikwijls aangevoerd in zaken tegen bekende figuren. Als de rechtbank hier acht op slaat, is het meestal eerder van invloed op de strafmaat, dan op de strafbaarheid van de verdachte.
Geen strafbaar feit onder het recht van Equatoriaal-Guinea
De advocaat uit Equatoriaal-Guinea nam een ander standpunt in: omdat het onder het recht van Equatoriaal-Guinea niet mogelijk is hoge ambtenaren te vervolgen voor het verduisteren van geld (vanwege immuniteit), is het dus feitelijk geen misdrijf onder het recht van Equatoriaal-Guinea voor een hoge ambtenaar om geld te verduisteren. Deze verdediging is behoorlijk vergaand, want hiermee wordt eigenlijk gezegd: het is toegestaan (en “normaal”) voor hoge ambtenaren om geld te verduisteren.
Dit argument is gebaseerd op de stelling van de verdediging dat Obiang niet terecht staat vanwege het stelen van het geld, maar voor het witwassen van de opbrengsten van uit een misdrijf verkregen opbrengsten in Frankrijk (witwassen). Als het gronddelict (het stelen) dus niet strafbaar is, dan zijn de opbrengsten dat dus ook niet, is de gedachte. Bovendien geldt volgens de verdediging allereerst het beginsel van dubbele strafbaarheid: het gronddelict moet strafbaar zij in zowel Equatoriaal-Guinea, als in Frankrijk.
Dit laatste argument werd door de Franse rechters verworpen: witwassen is een zelfstandig strafbaar feit. Waar het gronddelict heeft plaatsgevonden is niet relevant. Zelfs al zou de Franse rechtbank geen jurisdictie hebben om het gronddelict te vervolgen, dan mag het wel de aan dat delict ten grondslag liggende feiten kwalificeren, om vervolgens naar Frans recht tot een vergelijkbaar strafbaar feit te komen. Vervolgens moet inderdaad wel aan het vereiste van dubbele strafbaarheid worden voldaan, en moet de Franse rechtbank dus bekijken of het feit ook naar het recht van Equatoriaal-Guinea een strafbaar feit is. De aanvliegroute van de argumenten is dus precies andersom.
Overigens is naar het recht van Equatoriaal-Guinea omkoping en verduistering door ambtenaren wel degelijk een strafbaar feit. Partijen verschillen van mening of het ook geldt voor ‘hoge ambtenaren’.
Geen strafbaar feit onder Frans recht
De laatste advocaat van Obiang betoogde dat er een gebrek aan bewijs is en dat het Franse recht niet van toepassing is op het vermeende witwassen. Volgens de verdediging heeft de aanklager onvoldoende aangetoond dat het geld illegaal verkregen is. Er moet volgens hem een causaal verband staan tussen het vermeende witwassen en de vermeende gronddelicten voor iedere “operatie gedurende de periode van 14 jaar”.
Vervolgens brengt hij het argument naar voren dat volgens het Franse recht alleen het verduisteren van Franse publieke gelden en private goederen door Franse ambtenaren strafbaar is. Het verduisteren van vreemde publieke gelden en private goederen valt daarom volgens hem buiten de reikwijdte van de Franse wet.
De civiele beslagzaak in de Verenigde Staten
De verdediging sluit af met de opmerking dat – naar aanleiding van een eerdere discussie over deze kwestie – hun client niet in de Verenigde Staten is veroordeeld vanwege corruptie, omdat alle corruptie-aanklachten vanwege gebrek aan bewijs zijn verworpen. De schikking en inbeslagname zou volgens de advocaten van Obiang alleen gebaseerd zijn op beschuldigingen van bankfraude.
Het betreft de zaak met de opmerkelijk naam: “United States of America v. One White Crystal Covered Bad Tour Glove and Other Michael Jackson Memorabilia“. In deze civiele beslaglegging ging het om eigendommen van Obiang in Californië, waaronder een collectie van Michael Jackson memorabilia, een huis in Malibu van 30 miljoen USD, een Gulf Stream Jet van 38 miljoen USD en een flink aantal dure auto’s. De zaak werd aangespannen door de “Department of Justice’s Kleptocracy Asset Recovery Initiative”. De zaak wordt hier verder uitgelegd.
Uiteindelijk is als onderdeel van de schikking het huis in Malibu en enkele andere goederen door Obiang aan de DOJ overgedragen. Hiervan is ongeveer 20 miljoen USD aan een goed doel gegeven, ten behoeve van de mensen in Equatoriaal-Guinea en een deel is door de Verenigde Staten verbeurd verklaard, maar zal aangewend worden ten behoeve van de mensen van Equatoriaal-Guinea.
De zaak in Frankrijk is nu verdaagd, en er zal naar verwachting op 27 oktober 2017 uitspraak gedaan worden. TI-NL zal over de uitkomst van deze zaak op deze website berichten.