Amsterdam, 1 augustus 2017 – Opnieuw opent het Oezbeekse openbaar ministerie een strafzaak tegen Gulnara Karimova, de oudste dochter van Islam Karimova, de eerste president van Oezbekistan. Haar worden onder andere fraude, verbergen van buitenlands geld en witwassen ten laste gelegd. In afwachting van de behandeling van de zaak is zij gedetineerd – de datum waarop de detentie precies is ingegaan is onbekend. Overigens werd zij reeds in augustus 2015 tot 5 jaar huisarrest veroordeeld wegens een aantal misdrijven, waaronder belastingontduiking op grote schaal.

Volgens het Oezbeekse Openbaar Ministerie (OM) is in twaalf verschillende landen beslag gelegd op goederen ter waarde van ongeveer 1,4 miljard Amerikaanse dollars, 63,5 miljoen euro en 27,1 miljoen pond (het totaal komt neer op ongeveer 3,75 biljoen soums, de lokale munteenheid in Oezbekistan). De in beslag genomen goederen zijn onder andere diverse onroerende goederen (appartementen, villa’s, huizen, hotels, een wolkenkrabber, pretpark en een chateau), contant geld, aandelen, goud en een vliegtuig. Deze zijn aangetroffen in Zwitserland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Letland, Ierland, Malta, Duitsland, Spanje, Rusland, Hong Kong en de Verenigde Arabische Emiraten. Het beslag dat in Nederland is gelegd inzake Takilant Ltd. wordt niet genoemd in het bericht van het Oezbeekse OM.

Endemische corruptie in Oezbekistan

Oezbekistan heeft de afgelopen jaren niet hoger gestaan dan plaats 153 van de 168 landen in de Corruption Perceptions Index van Transparency International. De recente schandalen in de telecomsector zijn hiervan een voorbeeld, waarbij een gebrek aan openheid en transparantie van het aanbestedingsproces een belangrijke rol speelt.

Nadat de vader van Karimova overleed op 2 september 2016 en een nieuw regime aantrad, is de situatie in Oezbekistan ongewijzigd gebleven. Het telecomschandaal heeft – ondanks retoriek van het nieuwe regime in die richting – niet tot aanzienlijke verbetering gezorgd in het land. Enkel zijn sommige handlangers van Karimova, onder wiens naam de offshorefirma’s die zij gebruikte opereerden, opgepakt en berecht, maar niet de overheidsambtenaren die de wijdverspreide corruptie in het land op hun geweten hebben. Zo heeft de voormalig voorzitter van het Nationale Telecommunicatie Agentschap (nu het Ministerie van Ontwikkeling van Informatie Technologie en Communicatie) Abdullah Aripov, die persoonlijk de toewijzing van licenties goedkeurde en die in eerste instantie was ontslagen nadat het Telecomschandaal aan het licht kwam, een andere functie in de nieuwe overheid gekregen.

Maar niet alleen de telecommunicatie is doordrongen van corruptie. Ook de katoensector, de bouw, handel en geldwisselkantoren hebben met zware corruptie te kampen. Binnen de overheid horen het Openbaar Ministerie, de fiscus, douane, rechtspraak, politie en veiligheidsdiensten tot de meest corrupte overheidsinstellingen. De besteding van publieke gelden is volledig in het duister gehuld. Zelfs het parlement heeft geen zicht op hoeveel de overheid verdient aan de door de staat gecontroleerde export van katoen, edelmetalen, gas en chemische producten. Volgens insiders gaan deze inkomsten niet naar de publieke schatkist, maar worden ze op rekeningen gestort van de door de president en zijn trawanten gecontroleerde Centrale Bank.

Gulnara Karimova

Gulnara Karimova vervulde aan het begin van haar carrière verschillende diplomatieke rollen voor Oezbekistan, onder andere als permanente vertegenwoordiger van Oezbekistan binnen de Verenigde Naties en als ambassadeur in Spanje. Daarnaast bracht zij popliedjes uit, had zij een kleding- en sieradenlijn en exploiteerde ze diverse radio- en televisiezenders en consultancybedrijven. In het kader van die laatste twee functies was zij betrokken bij het Telecomschandaal, waarbij zij wordt gezien als de spil van de corrupte constructies.

Omdat haar vader als dictator alle touwtjes strak in handen hield, is het ondenkbaar dat Karimova in 2014 in staat van beschuldiging werd gesteld zonder dat haar vader dat heeft toegestaan. Daarom wordt aangenomen dat de relatie tussen de twee in die periode is verslechterd. Na haar veroordeling in 2015 gingen geruchten dat zij vermoord zou zijn, maar dit nieuws werd weersproken nadat Zwitserse autoriteiten haar in december 2016 verhoord hebben in haar woning in Tashkent. Verder is ze volledig afgeschermd van de wereld en heeft zij enkel contact met haar kinderen en advocaten.

Zowel het bovenstaande verhoor van de Zwitsers, als de nieuwe strafzaak die tegen Karimova is aangespannen kan gezien worden als een handreiking van de Oezbeekse autoriteiten om de in verschillende landen in beslag genomen goederen en gelden weer naar Oezbekistan te repatriëren. De vraag is echter ten zeerste of dit geld ooit ten goede van de Oezbeekse schatkist en burgers zal komen – de kans is groot dat het opnieuw in handen van de corrupte machthebbers terecht komt.