Amsterdam, 6 september 2017 – Een serie aan onderzoeken in Europa, onder leiding van het Organized Crime & Corruption Reporting Project (OCCRP), heeft een netwerk van illegale geldstromen blootgelegd, waarbij politieke invloed is afgekocht om de internationale reputatie van Azerbeidzjan op te vijzelen. Het netwerk van hooggeplaatste figuren in Azerbeidzjan zou voor het verhullen en witwassen van de illegale geldstromen, twee jaar lang gebruik hebben gemaakt van gerenommeerde banken, waaronder Danske Bank, en vier anonieme vennootschappen geregistreerd in het Verenigd Koninkrijk. Naar verluidt belandde het geld uiteindelijk bij Europese politici en journalisten die in ruil hiervoor poogde de kritiek op de Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev te doen verstommen en een positief imago te creëren van het olierijke land.
Naar schatting hebben hooggeplaatste figuren in Azerbeidzjan tussen 2012 en 2014 middels een groot en complex witwasnetwerk in ieder geval 2,5 miljard euro doorgesluisd naar vier anonieme vennootschappen in het Verenigd Koninkrijk. Deze anonieme vennootschappen waren in staat om de ware oorsprong van de geldstromen te verhullen door volmachten of niet-bestaande aandeelhouders aan te melden bij de registratie. Vanuit die vennootschappen werden geheime betalingen gedaan aan invloedrijke westerlingen die een track record hebben in het verbeteren van de reputatie van Azerbeidzjan.
De rol van de banken in de Azerbeidzjaanse Laundromat
De transacties werden gedaan via een kantoor van de grote Deense bank, Danske Bank, in Estland. De Danske Bank heeft bevestigd dat het “witwassen van geld en andere illegale praktijken” zich heeft voorgedaan bij de bank en zou zijn opgemerkt in 2014. Zo’n 16.000 banktransacties uit een periode van dertig maanden zijn gelekt aan de Deense krant Berlingske en gedeeld met het OCCRP. Mogelijk is het slechts een klein gedeelte van de totale operatie. Een gedeelte van het geld zou ook afkomstig zijn van een Russische connectie uit de grootschalige Russische witwasoperatie: de Global Laundromat, waar Transparency International Nederland dit voorjaar al over berichtte. Bij Global Laundromat, een wereldwijd netwerk voor het witwassen van geld van de Russische onderwereld, zouden eveneens vele grote banken al dan niet bewust betrokken zijn geweest. Uit onderzoek van het OCCRP bleek toen dat tussen 2010 en 2014 tenminste €19 miljard vanuit Rusland werd witgewassen via accounts van buitenlandse banken, waaronder in ieder geval één Nederlandse bank.
Het grootschalige corruptieschandaal van de Azerbeidzjaanse Laundromat wijst opnieuw op de gebrekkige rol van de Europese banken in de naleving van anti-witwasregelgeving. De transacties gelekt aan de Deense krant Berlingske tonen aan dat de Danske Bank blijkbaar een blind oog had voor betalingen die een rode vlag zouden moeten hebben krijgen. De branche in Estland was verantwoordelijk voor de bankrekeningen van alle vier de anonieme vennootschappen, waardoor miljarden doorstroom hebben kunnen vinden zonder de oorsprong van deze geldstromen te onderzoeken.
Stop schaduwbankieren en bestaansrecht van anonieme vennootschappen
De openbaring dat miljarden euro’s aan illegale Azerbeidzjaanse gelden zijn witgewassen via banken en anonieme vennootschappen in Europa, toont de dringende noodzaak voor de EU om het voortbestaan van anonieme lege vennootschappen te beëindigen. De vermeende witgewassen €2,5 miljard via het netwerk van Azerbaijani Laundromat en €19 miljard via het wereldwijde netwerk van Global Laundromat, zijn een geduchte herinnering aan de noodzaak van openbare UBO-registers met de werkelijke eigenaren van bedrijven en trusts, om zo de anonieme lege vennootschappen waar corrupt geld doorheen stroomt uit te kunnen schakelen.
Op dit moment onderhandelt de EU om dergelijke openbare registers in te voeren, maar de lidstaten houden verdere transparantie tegen. Gelukkig heeft het Europees Parlement wel ten gunste van transparantie gestemd en zijn de onderhandelingen tussen de lidstaten en het Europees Parlement ook al van start gegaan.We zijn op weg de mazen in de wet te sluiten, die het toe hebben gestaan dat miljarden aan illegale gelden ongecontroleerd Europa binnen zijn gestroomd. De EU moet de noodzakelijke herzieningen aan haar anti-witwasregelgeving doorvoeren. Met de hervatting van de onderhandelingen in Brussel over de herziening van de Vierde Anti-Witwasrichtlijn voor de deur, roepen wij de EU-instituties en de lidstaten op een ambitieus plan op te stellen die alle mazen die zijn blootgeld in de Azerbeidzjaanse Laundromat-zaak, te dichten. Op dit moment heeft de EU een unieke kans om transparantie te introduceren die deze vorm van witwassen, waarbij Europese bedrijven en banken worden gebruikt om crimineel geld te verbergen, kan stoppen. Maar Nederland moet zich nu uitspreken om ervoor te zorgen dat dit gebeurt.
Ook laat de Azerbeidzjaanse Laundromat zien dat de rol van de banken als poortwachters van het Europees financieel systeem, versterkt moet worden. Banken en andere tussenpersonen moeten verplicht worden hun zakelijke relatie met klanten die hun uiteindelijke belanghebbende(n) niet kunnen identificeren, te beëindigen. Het Europees Parlement heeft hier voorstellen voor gedaan die tevens streven naar het instellen van sancties voor de overtreding van de anti-witwasregelgeving, met inbegrip van de mogelijkheid zakelijke vergunningen van nalatige banken in geval van herhaalde overtredingen in te trekken. Wij ondersteunen deze voorstellen en moedigen de EU en haar lidstaten aan deze zo snel mogelijk door te voeren.
Ontmasker anonieme eigenaren achter complexe constructies
Er is nog veel werk te verrichten om grootschalige internationale witwasconstructies effectief te kunnen bestrijden. Dit is met name het geval als het gaat om complexe constructies die de eigenaar in staat stellen zijn identiteit en zakelijke transacties te verbergen. Dat bleek al eerder uit een onderzoeksrapport van Transparency International Nederland (TI-NL) getiteld ‘Behind The Scenes: Beneficial Ownership Transparency in the Netherlands’. en de Laundromatschandalen bevestigen dit opnieuw.
Transparantie rondom de uiteindelijke belanghebbenden van bedrijven is de sleutel voor om de wereldwijde geldstromen te kunnen volgen, en potentiële gevallen van corruptie op te kunnen sporen en te stoppen. Transparency International Nederland roept op tot openbare registers met economische eigendomsinformatie en een verplichting voor banken en andere tussenpersonen enkel zaken te doen met klanten waarbij de uiteindelijke belanghebbenden geïdentificeerd kunnen worden.