Amsterdam, 20 september 2017 – Met het gouden visum-programma strijkt de regering van Cyprus volgens The Guardian miljarden op door de verkoop van EU-paspoorten aan welvarende mensen uit onder meer Rusland en Oekraïne. Alleen vorig jaar al zouden 400 paspoorten verkocht zijn aan mensen die belang hebben bij het staatsburgerschap van een EU-land. Cyprus is overigens niet het enige EU-land dat paspoorten verstrekt in ruil voor grote investeringen. Ook Spanje, Portugal, Griekenland, Malta en Hongarije bieden zogenaamde ‘gouden visa’-regelingen.

Het gouden visum-programma bestaat sinds 2013 en sindsdien zouden de Cyprioten al zo’n 4 miljard euro hebben verdiend aan de verkoop van EU-paspoorten. Met een Europees paspoort hebben mensen het recht om zich overal in de EU te vestigen om te werken en te leven, en zich vrij te verplaatsen binnen het Schengengebied. Cyprus verleent het staatsburgerschap, en daarmee paspoorten, aan iedereen die meer dan 2 miljoen euro investeert in vastgoed of 2,5 miljoen in bedrijven of staatsobligaties. De investeerder hoeft niet op Cyprus te gaan wonen en ook de taal niet te beheersen.

Corrupte investeerders

Een gelekte lijst met namen van honderden prominente zakenlui en individuelen met aanzienlijke politieke invloed, is ingezien door The Guardian. Sommige namen op de lange lijst van ‘nieuwe Cyprioten’ zouden in verband worden gebracht met corruptie. Onder de mensen die van de regeling hebben geprofiteerd zijn volgens de krant een voormalige Russische parlementariër en een Oekraïense miljardair met een gok-imperium. Ook een oligarch en kunstverzamelaar die op Palm Beach een huis heeft gekocht van Donald Trump is één van de begunstigde.

De Syrische zakenman en neef van de president van Syrië, Rami Makhlouf, beschreven als “poster boy for corruption”, staat ook op de lijst. Makhlouf, die nauwe banden onderhoudt met de president van Syrië, werd in 2008 voor het eerst onder sancties van de VS geplaatst op verdenking van het profiteren van corruptie. Hij komt veelvuldig voor in de Panama Papers en zou een fortuin hebben verdiend aan belangenverstrengeling. Jarenlang moest een buitenlandse onderneming die zaken wilde doen in Syrië, toestemming krijgen van Rami Makhlouf, die de meest belangrijke sectoren, zoals olie en telecommunicatie, beheerste. Makhlouf werd ook doelwit van internationale sanctie voor zijn rol in Assad’s gewelddadige onderdrukking van pro-democratische demonstranten. Door sancties van de EU werd zijn Cypriotische burgerschap ingetrokken na het uitbreken van de Syrische burgeroorlog.

Veel andere inkopers van het gouden visum zijn prominente Russische zakenlieden of politici – politiek prominente personen (PPP’s) – die strikte controles op de bronnen van hun rijkdom vereisen. Ook Brazilianen die verwikkeld zijn in een corruptieschandaal, duiken op in het gelekte document over betalingen van honderdduizenden euro’s voor ‘gouden visa’ voor de EU.

Strengere controles

Europese politici hebben gewaarschuwd voor de groei van de sector, en sommigen zeggen dat de regelingen het begrip burgerschap ondermijnen. Ana Gomes, een lid van het Europees Parlement (EP) uit Portugal, omschreef het gouden visum als “absoluut immoreel en pervers”. Later dit jaar bespreekt het EP haar voorstel om de controles op dergelijke programma’s te verscherpen.

In reactie op de bevindingen eist ook Global Witness strengere controles: “All countries offering golden visas must make sure the lure of investment doesn’t mean a race to the bottom on values. That means ensuring the sharpest of checks on applicants and safeguards on process”, aldus de groep in een verklaring aan The Guardian.

Het ministerie van Financiën in Cyprus zegt dat het programma enkel bedoeld is voor “eerlijke investeerders” en dat iedereen die voor een paspoort in aanmerking wil komen, streng wordt gecontroleerd. Er zouden uitgebreide achtergrondchecks worden verricht en het investeringsgeld zou worden onderzocht op witwaspraktijken. De gelekte lijst met begunstigden doet echter anders vermoeden.

Andere EU-landen met gouden visa

Verder wijst het ministerie erop dat Cyprus niet het enige EU-land is dat paspoorten verstrekt in ruil voor grote investeringen. Onder meer Spanje, Portugal, Malta en Hongarije zouden vergelijkbare regelingen bieden. Inderdaad, de website www.goldenvisas.com leest dat Spanje een favoriet is onder veel klanten die een investering willen doen in vastgoed om zo een gouden visum te verkrijgen. Volgens de site kan men met een investering vanaf €500.000 in onroerend goed al een Spaans gouden visum verstrekt krijgen. Voor Portugal geldt een vergelijkbare regeling waarmee ook de familie van de investeerder onder de regeling valt en verblijf in Portugal niet nodig is voor het golden visa.

Ook Malta biedt een individueel beleggersprogramma dat geschikt zou zijn voor het hogere segment aan klanten. De visumregeling in Malta leidt voor geschikte kandidaten binnen een jaar tot burgerschap, een paspoort uit een EU-land en derhalve de vrijheid om overal in de EU te wonen en te werken. De totale investering die nodig is bedraagt ruim 1,2 miljoen euro.

Hoewel meer Europese landen hun staatsburgerschap verkopen aan grote investeerders, is volgens online bemiddelaars de Cyprus-route vooralsnog de snelste weg naar een wettige verblijfsstatus in de EU. Miljonairs kunnen hier in drie tot zes maanden vrij toegang krijgen tot de EU.

Vrijbrief voor corruptie

Er is niets tegen op het verlenen van burgerschap of verblijf aan iemand die een zeer bijzondere bijdrage levert aan het land, maar met de nadruk op verlenen en niet verkopen. Het aanbieden van een dergelijke regeling en daarmee het verkopen van het EU-burgerschap trekt juist diegenen aan die niet brandschoon zijn en schimmig doen over de oorsprong van hun rijkdommen of activiteiten. Het gouden visum stelt corrupte politici en zakenlieden in staat de EU binnen te glippen. Men kan ook vraagtekens zetten bij de geheimhouding die heerst over het verkrijgen van een dergelijk gouden visum. Als een dergelijke regeling wettelijk gezien legaal is, waarom is het dan zo moeilijk te zien wie een gouden visum in handen heeft?

Het verkopen van het burgerschap is een vrijbrief voor corruptie, legaliseert geheimhouding en doet afbreuk aan de democratie. De EU sluit haar deuren voor diegenen die hun land moeten ontvluchten vanwege oorlog of politieke instabiliteit en opent haar deuren voor degenen met een goedgevulde portemonnee. Dit ondermijnt burgerschap en doet gelijkheid volkomen teniet. Later dit jaar bespreekt het Europees Parlement het voorstel om de controles op dergelijke programma’s te verscherpen. Het is te hopen dat het Europees Parlement bij de bespreking van het voorstel ook zal debatteren over de wettigheid of onwettigheid van het gouden visum.