Amsterdam, 17 oktober 2017 – Een onderzoeksjournaliste die onderzoek deed naar corruptie in Malta is maandag om het leven gekomen door een bomaanslag op haar auto. De 53-jarige Daphne Caruana Galizia hield een veelgelezen blog bij waarin ze corruptie in Malta onder de loep nam. Het ging om corruptiezaken waarbij regelmatig Maltese politici betrokken waren, mede naar aanleiding van de Panama Papers. De premier van Malta werd eerder dit jaar ook van corruptie beschuldigd door de onderzoeksjournaliste maar veroordeelde de moord als een “barbaarse aanval op de persvrijheid”.
Premier Muscat van Malta bevestigde de dood van de journaliste. Hij verklaarde dat ze gedood werd toen ze haar woning verliet, even buiten de hoofdstad Valetta. “Iedereen weet dat Caruana Galizia mij scherp bekritiseerde, op persoonlijk en politiek gebied, maar niemand kan deze barbaarse daad rechtvaardigen”, aldus Muscat. Hij kondigde direct een onderzoek aan. “Ik zal niet rusten tot deze zaak is opgelost, ons land verdient gerechtigheid”, vulde de premier aan.
Premier zelf onderwerp van onderzoek
Muscat was zelf onderwerp van onderzoek van de journalist. Volgens de onderzoeksjournaliste is zijn vrouw Michelle eigenaar van het bedrijf Egrant in Panama, dat grote sommen geld zou laten circuleren in transacties met een bank in Azerbeidzjan. Daarvan zou de vrouw flink hebben geprofiteerd. Egrant staat vermeld in de beruchte Panama Papers. Muscat en zijn vrouw spraken de beschuldiging tegen en begonnen een zaak tegen de journaliste wegens smaad.
De beschuldiging stond herverkiezing van Muscat overigens niet in de weg. In juni schreef Muscat vervroegde verkiezingen uit. Hij zocht de steun van de bevolking als reactie op aantijgingen van Caruana Galizia en werd uiteindelijk met een ruime meerderheid herkozen.
Het werk van de onderzoeksjournaliste
De onderzoeksjournaliste Daphne Caruana Galizia, die stelt geen politieke affiliaties te hebben, deed onderzoek naar vele vormen van corruptie: van banken naar hun faciliterende rol in het witwassen tot de online gaming-industrie en de maffia van Malta. De afgelopen twee jaar was haar werk grotendeels gericht op de onthullingen uit de Panama Papers en schreef ze voornamelijk over witwassen en corruptie in Malta. Ook is ze (net als TI-NL in Nederland) voor de Maltese onderzoekscommissie naar de Panama Papers als getuige ingezet.
Onlangs werd de bankrekening van de onderzoeksjournaliste bevroren met een voorzorgsmaatregel van 50.000 dollar omdat ze een kritisch verhaal publiceerde over de minister van Financiën en zijn adviseur. Volgens de columniste zouden de twee tijdens een bezoek aan overheidsbedrijven in Duitsland een bordeel hebben bezocht. Dit werd de eerste Maltese zaak waarin een media-overtreding gerapporteerd werd aan de Raad van Europa voor de bescherming van journalistiek, door de European Federation of Journalists (EFJ).
De laatste tijd richtte Caruana Galizia haar pijlen op politici van de oppositie. De journalist publiceerde haar laatste blog op haar website Running Commentary om 14.35 uur afgelopen maandag. “Het zijn allemaal zwendelaars, de situatie is hopeloos”, schreef ze in haar laatste artikel. De explosie werd even na 15:00 uur gemeld bij de politie.
De nationalistische oppositieleider, Adrian Delia – zelf onderwerp van kritiek van de onderzoeksjournaliste – stelt dat de moord is gekoppeld aan haar onderzoeksrapportage. “Een politieke moord vond plaats vandaag. Wat er vandaag is gebeurd is niet een gewone moord. Het is een gevolg van de totale ineenstorting van de rechtsstaat die de afgelopen vier jaar is aangegaan”, zei Delia in een verklaring. Volgens lokale media heeft Caruana Galizia 15 dagen geleden aangifte gedaan bij de politie en gezegd dat ze doodsbedreigingen heeft ontvangen.
Corruptie op Malta
De strategische geopolitieke ligging van Malta, samen met haar stabiele economie en bekwame arbeidskrachten, heeft het eiland in staat gesteld zich te vestigen als een succesvol financieel centrum. Echter, corruptie en cliëntelisme komen in vele vormen voor. De ernst van corruptie in Malta blijkt uit het feit dat volgens een recent verslag van het Europees Parlement het land tussen 1995 en 2014 minstens 11,67% van het bruto binnenlands product (ongeveer 1,25 miljard dollar) verloor aan corruptie.
De gevolgen van de openbaringen van de Panama Papers, waarin een aantal vooraanstaande Maltese publieke figuren betrokken zijn, waaronder een Maltese minister, maken corruptie tot een grote zorg voor de inwoners van Malta. Uit een recente enquête bleek dat corruptie, na verkeer, het grootste punt van zorg is voor de Maltezers. Deze bezorgdheid over het niveau van corruptie werd ook weerspiegeld in de Eurobarometer Survey van 2013, waaruit bleek dat 83% van de respondenten corruptie zag als wijdverbreid probleem in Malta en een-derde aangaf dat het hun dagelijks leven beïnvloedde.
Bovendien, ondanks de wet vrijheid van informatie (Freedom of Information Act), blijft de media routinematig haar zorgen uiten over het negeren van verzoeken om informatie. Alle radio- en tv-uitzendingen worden bestuurd en gecontroleerd door de Maltese Omroepautoriteit, waarvan de leden op advies van de premier worden benoemd. Deze regeling is bekritiseerd voor het potentieel om politieke invloed uit te oefenen.
De moord op Galizia is een aanval op de democratische waarden van Europa en treft een moedige journalist die in haar land de strijd aangaat tegen corrupte politici. Het is uiterst zorgwekkend dat iemand die zich tegen corruptie uitspreekt in de EU, op deze manier om het leven kan worden gebracht. Dit moet leiden tot een Europese roep om de benodigde verandering teweeg te brengen in Malta. Transparency International Nederland (TI-NL) veroordeelt alle soorten geweld tegen journalisten en is diep bezorgd over de persvrijheid in Malta. TI-NL doet een beroep op de Europese en Maltese autoriteiten om de moord te onderzoeken en de daders te vervolgen.