Amsterdam, 8 november 2017 – De Amerikaanse multinational Nike, dat met de slogan ‘Just do it’ eenieder motiveert om met zijn of haar Nikes de beste sporter uit zichzelf naar boven te halen, blijkt zelf ook uitzonderlijke prestaties te leveren in Nederland. Zo blijft het bedrijf niet alleen zijn rivalen, maar ook de belastingontvanger een stap voor.
Nike doet dat niet zonder hulp. Zo zou Nederland Nike EHQ behulpzaam zijn geweest bij het grootschalig ontwijken van belasting. Aanvankelijk gebeurde dit via Bermuda en later via puur Nederlandse belastingconstructies, schrijft Trouw op basis van de Paradise Papers. Dit nieuwe lek van documenten over belastingontwijking van juridisch dienstverlener Appleby werd maandag openbaar gemaakt.
De precieze structuren van de belastingontwijking zijn complex; denk hierbij aan grijze zones, loopholes, belastingparadijzen en het verplaatsen van grote sommen geld naar verschillende rechtsgebieden. De Paradise Papers onthullen hoe de verschillende constructies aan elkaar verbonden zijn.
Belastingontwijking via dochterondernemingen Nike
Sinds 1999 bevindt het Europese hoofdkwartier van Nike zich in Hilversum. Vrijwel alle verkopen van Nike-producten buiten de VS lopen via dit ‘Europese hoofdkwartier’ (EHQ). Koop je dus een paar schoenen in Londen, dan stroomt dit geld vanuit het Verenigd Koninkrijk naar Nederland. Ook de opbrengsten van de verkoop in het Midden Oosten en Afrika komen in Nederland binnen.
Van 2005 tot 2014 maakte Nederland het mogelijk voor Nike om grote sommen geld van het hoofdkwartier in Hilversum naar het belastingparadijs Bermuda door te sluizen. Nike deed dit onder de naam van Nike International Ltd, een van de zogenoemde dochterondernemingen. Ondanks dat deze dochteronderneming geen enkel personeel of kantoor in Bermuda bleek te hebben, kon het Nike’s Europese hoofdkwartier met hoge merkrechten, patenten en royalty’s belasten voor de verkoop van haar sneakers. Die zijn in Nederland aftrekbaar voor de winstbelasting, waardoor de belastingdruk verder wordt verlaagd. Deze toeslagen maakte het tevens mogelijk voor Nike om zo legaal winsten van Nederland naar Bermuda door te sluizen. Dit leverde tussen 2010 en 2014 jaarlijks ruim een miljard dollar op. De entiteit Nike International Ltd is noch gevestigd in Bermuda noch ergens anders.
Hoe werk het?
In 2014 liep deze ‘Ltd’ (Limited) deal met Nederland ten einde en moest het bedrijf een nieuw plan verzinnen, met goedkeuring van de Nederlandse autoriteiten. Dit plan omvatte het tot stand brengen van een nieuwe dochteronderneming: Nike Innovate CV, waar de intellectuele eigendomsrechten van Nike International Ltd naartoe zouden worden verplaatst. Deze partnerschappen naar Nederlands recht zijn geen bedrijven en hoeven geen belasting af te dragen. De Amerikaanse fiscus ging er al die tijd van uit dat Nike wél fiscaal werd aangeslagen in Nederland.
Op deze manier ligt Nike Innovate CV buiten het bereik van zowel de Nederlandse belastingautoriteiten, als de fiscus in de Verenigde staten. Hierbij doet het er niet toe dat Nike origineel een VS-geregistreerd bedrijf is met een hoofdkantoor in Portland, Oregon. Een fiscale woonplaats heeft het klaarblijkelijk niet.
De vennootschappen Nike International Ltd en Nike Innovate CV zorgde er gezamenlijk voor dat het totale belastingtarief wat het sportconcern moest betalen van 34.9% in 2007 naar 13.2% daalde in 2016. Waar het in 2006 nog om 535 miljoen dollar gaat; is het bedrag tien jaar later bijna verdubbeld tot 12,2 miljard dollar, zo schrijft Trouw. Zonder Nederland was dit niet mogelijk geweest. Het is dan ook niet gek dat Nike in 2014 besloot alleen nog via Nederland te werken.
Nike is daarmee niet de enige multinational die gebruik maakt van het CV-model. Veel van de multinationals uit de Verenigde Staten maken gebruik van soortgelijke dochterondernemingen om zo belasting te ontwijken. Zo wist ook Procter & Gamble de belasting over miljoenen dollars te ontwijken.
De Tweede Kamer maakt zich grote zorgen
Er is weinig toezicht op de belastingdeals die gemaakt worden tussen de Belastingdienst en soortgelijke multinationals als Nike. De belastingdeal die Procter & Gamble miljoenen in winst opleverde, zou gesloten zijn met één enkele belastinginspecteur. En dat is fout, vindt de Tweede Kamer.
Nu komt er voor het eerst zo’n belastingafspraak boven tafel en blijkt die aan alle kanten te rammelen. Opnieuw voelt iedere belastingbetaler zich zwaar bekocht. Iemand die bij het aanvragen van een toeslag een kleine vergissing maakt, krijgt te maken met een opeenstapeling van boetes. Met een multinational lijkt de Belastingdienst veel soepeler om te gaan: zij krijgen deals die hen miljoenen aan belastingvoordelen opleveren, aldus van der Lee.
Belastingontduiking zou echter alleen onmogelijk kunnen worden gemaakt door een internationaal verdrag wat wereldwijde belastingafspraken zou omvatten. Zulke afspraken zijn echter vrijwel onmogelijk. Een eerste stap in de goede richting is volgens Broekhuijsen het zogeheten multilaterale instrument dat de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) eind 2016 in werking stelde. “Het is de eerste belastingafspraak tussen meerdere landen. Dat stemt hoopvol”, aldus Broekhuijsen.