Amsterdam, 12 december 2017 – Een nieuwe studie van Transparency International Nederland (TI-NL) wijst uit dat slechts de helft van de onderzochte grote beursgenoteerde Nederlandse bedrijven voldoende maatregelen toepast om (potentiële) melders van misstanden te beschermen. Bij beursgenoteerde midden- en kleinbedrijven is dat zelfs maar 21 procent. TI-NL onderzocht de klokkenluidersprogramma’s van 27 beursgenoteerde Nederlandse bedrijven op drie dimensies: bescherming, procedure en cultuur. Met name op het gebied van cultuur valt er nog veel te winnen voor beursgenoteerde bedrijven. De meeste grote bedrijven hanteren geen hulplijn en hebben geen vertrouwenspersoon waar potentiële melders van misstanden terecht kunnen voor advies. Bij de beursgenoteerde midden- en kleinbedrijven is het vaak niet mogelijk om benadeling te melden.
Corruptie is een wijdverbreid fenomeen in het internationale bedrijfsleven, ook in de wereld van handel en investering. Corruptie veroorzaakt ernstige morele en politieke zorgen, ondermijnt het goede bestuur en economische ontwikkeling, en verstoort de internationale concurrentievoorwaarden. Het is een triest feit dat corruptie vaak onbetwist wordt als mensen zich er niet tegen uitlaten. Dat is waarom klokkenluiders zo onschatbaar zijn in het blootstellen van corruptie, fraude en wanbeheer – en adequate meldingsmechanismen zijn krachtige instrumenten in de strijd tegen deze praktijken. Volgens de Global Fraud Study of the Associations of Certified Fraud Examiners (ACFE), de meest voorkomende detectiemethode van fraude is via de melding van klokkenluiders (in 39,1 procent van de gevallen). Vroege openbaarmaking van eventuele vermoedens van misstanden kan de rechtsstaat beschermen, onrechtmatig handelen opsporen en verhelpen en voorkomen dat verdere schade ontstaat.
Medewerkers zijn ogen en oren van organisatie
Helaas brengt het melden van misstanden nog steeds hoge persoonlijke risico’s met zich mee, vooral als er weinig wettelijke bescherming tegen represailles bestaat, zoals ontslag, oneerlijke behandeling, vernedering of intimidatie. Klokkenluiders rapporteren minder vaak over misstanden op de werkplek als hun werkgever geen duidelijke en veilige interne rapportagekanalen biedt. Uiteindelijk verliezen maatschappijen, instellingen en burgers als niemand bereid is zich uit te spreken tegen misstanden zoals corruptie en fraude. Medewerkers zijn de ogen en oren van elke organisatie, en klokkenluidersregelingen zijn een essentieel onderdeel van goed bestuur en risicobeheer. Daarom moeten mensen die bereid zijn het risico te nemen zich uit te spreken worden aangemoedigd en beschermd.
Op 1 juli 2016 heeft de Nederlandse overheid de Wet Huis voor Klokkenluiders geïmplementeerd. Deze wet bepaalt onder meer dat alle bedrijven met meer dan 50 werknemers verplicht zijn om een interne meldregeling in te voeren. Bovendien legt de wet vast dat werknemers die misstanden melden, beschermd moeten worden tegen benadeling. De wet stelt echter weinig eisen aan de inhoud van een meldregeling. Het onderzoeksrapport van TI-NL geeft inzicht in de huidige kwaliteit van klokkenluidersbescherming bij beursgenoteerde Nederlandse bedrijven en poogt het bewustzijn rondom de wettelijke beschermingsplicht te vergroten.
De huidige kwaliteit van klokkenluidersbescherming bij beursgenoteerde bedrijven
Totale gemiddelde score drie dimensies: bescherming, procedure & cultuur
Gemiddelde score grote bedrijven: 50% Gemiddelde score MKB: 21%
- Geen enkel bedrijf scoort 100 procent in één van de dimensies.
- Alle bedrijven publiceren hun interne meldprocedures, maar de meeste bedrijven hebben nog steeds geen vertrouwd klokkenluidersprogramma dat effectieve bescherming biedt.
- De grootste verbetermogelijkheid voor effectieve klokkenluidersbescherming ligt in de bedrijfscultuur.
Dimensie 1: bescherming
Gemiddelde score grote bedrijven: 70% Gemiddelde score MKB: 39%
- Alle grote bedrijven bieden de mogelijkheid om anoniem te melden, slechts enkele midden- en kleinbedrijven bieden deze mogelijkheid
- De meeste grote bedrijven bieden de mogelijkheid melding te maken van benadeling, de meeste midden- en kleinbedrijven niet.
- Slechts twee bedrijven ontvangen de volledige score op het gebied van bescherming tegen benadeling.
Dimensie 2: procedure
Gemiddelde score grote bedrijven: 53% Gemiddelde score MKB: 25%
- De meeste grote bedrijven en één midden- en kleinbedrijf hebben meldkanalen die 24/7 beschikbaar zijn.
- De meeste grote bedrijven en midden- en kleinbedrijven geven de melder feedback over zijn of haar melding.
- Een paar bedrijven hebben een duidelijk intern besluitvormingsproces met betrekking tot de vraag of meldingen onderzoek behoeven en wie over die beslissing gaat.
Dimensie 3: cultuur
Gemiddelde score grote bedrijven: 37% Gemiddelde score MKB: 9%
- De meeste grote bedrijven publiceren hun geanonimiseerde klokkenluidersstatistieken extern.
- De meeste grote bedrijven hebben geen hulplijn of een vertrouwenspersoon voor advies.
Hoe kunnen bedrijven het melden van misstanden ondersteunen en stimuleren?
Vier componenten zijn essentieel voor een effectief klokkenluidersprogramma:
- Robuuste bescherming: mensen die misstanden of andere verdachte zaken melden, moeten worden beschermd tegen alle vormen van benadeling, met transparante procedures voor het onderzoeken van bejegening.
- Stimuleren open cultuur: het leiderschap van een bedrijf moet werknemers en belanghebbenden aanmoedigen om misstanden en andere verdachte zaken te melden.
- Vertrouwelijke rapportagekanalen: organisaties moeten toegankelijke, diverse en betrouwbare kanalen aanbieden om misstanden en andere verdachte zaken te melden, en vertrouwelijkheid en waar gewenst anonimiteit garanderen.
- Een effectief responssysteem: interne procedures moeten zorgen voor grondig, tijdig en onafhankelijk onderzoek van meldingen van misstanden en andere verdachte zaken, en waar mogelijk terugkoppelen over de bevindingen.
Het volledige onderzoek kunt u hier downloaden.
TRANSPARENCY INTERNATIONAL NEDERLAND
Transparency International Nederland (TI-NL) richt zich op een wereld waarin de overheidsdiensten, de politieke wereld, het bedrijfsleven, het maatschappelijk middenveld én burgers vrij van corruptie zijn. Hierbij wordt sterk gekeken naar verbetering van integriteit, transparantie en verantwoording in de Nederlandse samenleving. In het kader van de doelstelling omtrent een betere bescherming van melders in Nederland, draagt TI-NL al jaren bij aan het verbeteren van de bescherming van klokkenluiders en bronnen. Meer informatie over de projecten en activiteiten van TI-NL op het gebied van klokkenluidersbescherming treft u hier.