Risicoanalyse Nederland wijst uit dat maatregelen tegen witwassen niet effectief zijn – Nieuws – Transparency International Nederland

Amsterdam, 28 december 2017 – Uit de eerste risicoanalyse die Nederland heeft laten uitvoeren op het gebied van witwassen blijkt dat de genomen maatregelen tot noch toe weinig effectief zijn. Hoewel er acht verschillende wetten in Nederland en drie Europese richtlijnen tegen witwassen bestaan, is de kans klein dat autoriteiten kunnen voorkomen dat geld via Nederland wordt witgewassen. Trouw interviewde de directeur van Transparency International Nederland, Anne Scheltema Beduin, naar aanleiding van de nationale risicoanalyse op het gebied van witwassen.

Uit de risicoanalyse blijkt dat de genomen maatregelen voor alle sectoren weinig effectief zijn, of het nu gaat om banken, trustkantoren of virtuele valuta zoals de Bitcoin. De analyse is recentelijk verplicht geworden om te voldoen aan de EU-richtlijn om witwassen via de lidstaten tegen te gaan. Het onderzoek in Nederland is uitgevoerd door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC).

Volgens de onderzoekers is Nederland, vanwege haar open economie, de relatief grote en internationale financiële sector en de omvang van criminele opbrengsten uit fraude en illegale drugshandel, kwetsbaar als mogelijk witwasland. Deze conclusie komt overeen met de algemene conclusie die Transparency International Nederland in april trok naar aanleiding van het onderzoek ‘Behind The Scenes: Beneficial Ownership Transparency in the Netherlands’ waaruit bleek dat Nederland nog veel werk te verrichten heeft om grootschalige internationale witwasconstructies en ongeoorloofde praktijken van belastingontduiking effectief te kunnen bestrijden. Dit is met name het geval als het gaat om offshore constructies die de eigenaar in staat stellen zijn identiteit en zakelijke transacties te verbergen.

Gebrek aan harde cijfers in risicoanalyse

Hoewel het goed is dat de eerste risicoanalyse is gepubliceerd, al is het maar omdat Nederland in internationaal verband al jaren pleit voor het bestrijden van witwassen op basis van risico’s, zijn de bevindingen nauwelijks gebaseerd op data en weinig diepgaand. Dat gebrek aan harde cijfers is al langer bekend en werd in een eerder studie uit 2015 al aangekaart. De vraag is waarom daar niets mee is gebeurd. In de strijd tegen witwassen op basis van risico’s is het noodzakelijk de risico’s ook daadwerkelijk in beeld te hebben. De analyse biedt te weinig houvast voor het inventariseren van risico’s en bedenken van oplossingen.Het rapport is vooral gebaseerd op inschattingen van experts en de conclusies zijn weinig hoopgevend: wettelijke maatregelen kunnen het risico maar zeer beperkt tegengaan. Voor banken en betaalinstellingen zou dat risico voor ongeveer de helft zijn, omdat zij direct onder toezicht staan. Echter kan witwassen via virtuele valuta, offshore vennootschappen en goederenhandel nauwelijks worden tegengegaan door bestaande wet- en regelgeving, melden de onderzoekers.

Hoeveel geld er precies wordt witgewassen via Nederland is niet bekend. Volgens een ruwe schatting uit 2010 zou het om 16,2 miljard euro gaan. In 2012 werd slechts voor 680 miljoen euro aan verdachte transacties gemeld bij de bevoegde instanties. Toezichthouders als De Nederlandsche Bank (DNB) constateren al jaren dat het aantal meldingen van bijvoorbeeld trustkantoren zeer laag is. De Autoriteit Financiële Markten stelde recentelijk nog de beleggingsinstellingen scherp te gaan controleren omdat het aantal meldingen van ongebruikelijke transacties opvallend laag is: van de 675 instellingen die onder toezicht staan, werden in 2017 in totaal slechts vier ongebruikelijke transacties gemeld, evenveel als in 2016.

Aandacht voor trade-based witwassen

Het opkomende fenomeen van witwassen via normale handelsstromen, zogeheten trade-based witwassen, zou meer aandacht moeten krijgen. Recentelijk werden omvangrijke witwasoperaties onthuld, via publicaties over de zogenoemde Russian Laundromat, waarbij geld via westerse banken uiteindelijk werd witgewassen. Omdat die geldstromen gekoppeld zijn aan ‘echte’ handel in goederen, vallen de transacties niet op bij banken die vooral letten op afwijkende transacties qua bedragen of landen van herkomst. Financiële instellingen moeten verder kijken dan alleen die objectieve factoren.