Amsterdam, 15 februari 2018 – Op vrijdag 23 februari zal het startsein worden gegeven door de regeringsleiders voor de onderhandelingen over de nieuwe zevenjarenbegroting (2021-2027) van de Europese Unie (EU) na 2020. Volgens diplomaten in Brussel ‘lopen de spanningen nu al hoog op’. Het EU-begrotingsdebat over de nog lopende periode 2014-2020 liep uit op een begroting van 1.000 miljard euro. Tijdens deze onderhandelingen rijst steeds de vraag: wie profiteert er het meest van de Europese subsidiepotten en wat is de invloed van corruptie op het systeem van geven en nemen van de EU?
Dit bedrag van 1.000 miljard euro was merendeels bestemd voor de groei van de economie en de werkgelegenheid en het verminderen van de economische verschillen tussen de regio’s. Hierbij zijn de rijkere landen zoals Nederland netto-betalers en de armere landen in Oost-Europa zijn netto-ontvangers. De urgentie van saamhorigheid en wederzijds vertrouwen bepalen het draagvlak voor dit systeem van geven en nemen.
Moeizaam EU-begrotingsdebat
Het zal moeizaam zijn om de nieuwe EU-begroting rond te krijgen. Dit heeft onder meer te maken met het vertrek van de Britten uit de EU in maart 2019. Door dit vertrek ontstaat er jaarlijks een gat van bijna 13 miljard euro. Er zijn ambitieuze maar kostbare plannen gemaakt door de Europese Commissie zoals extra investeringen in gezamenlijke defensie, veiligheid, innovatie, bestrijding van armoede en werkeloosheid. Om die reden heeft de commissie er veel baat bij als dit gat van 13 miljard euro snel wordt opgevuld.
Premier Rutte is van mening dat dit gat niet moet worden opgevuld maar weggewerkt moet worden met extra besparingen. Hij zet zich in voor een ‘slankere begroting’, maar staat daarin vrijwel alleen. Hij krijgt te weinig steun in Europa voor dit plan. Vrijwel alle grote landen, waaronder Duitsland en Frankrijk, en alle netto-ontvangende landen, zijn voor een verruiming van het budget.
Wederzijds vertrouwen
In het kader van saamhorigheid en wederzijds vertrouwen tussen de EU landen lijkt met name de kwestie van ‘wederzijds vertrouwen’ een lastig onderwerp. Met het oog op het massale gesjoemel van boeren in Nederland is het begrijpelijk dat dit vertrouwen is geschaad. Hoe moet een Franse of Duitse boer nog loyaliteit voelen met zijn Nederlandse collega’s die via registratiefraude rondom mest en koeien een concurrentievoordeel versierden?
Daarnaast wordt het vertrouwen vooral geschaad door gevallen van corruptie en misbruik van EU-geld, met name in Oost-Europese EU-landen zoals Bulgarije en Hongarije.
Transparency International (TI) heeft meermaals stukken geschreven over corruptie en misbruik van EU-geld. Zo schrijft zij onder andere dat een land als Hongarije ‘ingepalmd is door een privé-belangengroep’. Hiermee in overeenstemming heeft het Europees anti-corruptiebureau OLAF een onderzoek afgerond in Hongarije, waarbij ‘ernstige onregelmatigheden’ zijn vastgesteld bij EU-gefinancierde overheidsprojecten, schrijft NRC.
Landen afhankelijk van EU-subsidies
Het systeem van geven en nemen van de EU is dus in grote mate afhankelijk van wederzijds vertrouwen en saamhorigheid. Corruptie, fraude met EU-subsidies en anti-democratische tendensen hebben een negatieve invloed op deze saamhorigheid. Volgens Vessela Tsjerneva, analist bij denktank ECFT in de Bulgaarse hoofdstad Sofia, is ‘vertrouwen de sleutel’ en essentieel voor een land waar de economische groei grotendeels drijft op EU-subsidies. Tsjerneva is van mening dat Bulgarije corruptie daarom hard moet aanpakken. Transparency International Nederland (TI-NL) schreef eerder al een stuk over corruptie in Bulgarije; het land dat van 1 januari 2018 tot 30 juni 2018 voorzitter is van de Raad van de Europese Unie.
Nochtans is Bulgarije niet het enige land waarvan de economische groei grotendeels drijft op EU-subsidies. Hongarije ontving bijvoorbeeld 26,6 miljard euro aan EU-subsidies sinds 2011. Deze EU-subsidies zijn jaarlijks goed voor meer dan 4 procent van het bruto nationaal inkomen en meer dan de helft van de publieke investering. NRC schrijft dat de verdeling van deze fondsen niet de verantwoordelijkheid is van de door premier Orbán verguisde ‘Brusselse bureaucraten’, maar wel die van de Hongaarse autoriteiten. Volgens anti-corruptie experts een zwakke schakel in het EU-systeem, die corruptie en vriendjespolitiek in de hand werkt.
Aanpak fraude en corruptie van EU-fondsen
Een manier om deze grensoverschrijdende fraude en corruptie met EU-fondsen aan te pakken is het Europees Openbaar Ministerie (EOM). Het EOM heeft de bevoegdheid om deze grensoverschrijdende fraude en corruptie met EU-fondsen en andere misdrijven die de financiële belangen van de EU beïnvloeden, te onderzoeken en te vervolgen. Het EOM kan de strijd tegen grensoverschrijdende corruptie en fraude in de EU naar een hoger niveau tillen, dat verder gaat dan alleen samenwerking.
Daarnaast wil de Europese Commissie, die gisteren een discussiestuk heeft gepresenteerd over de meerjarenbegroting, EU-subsidies gaan koppelen aan de garantie dat een land de rechtstaat respecteert. ‘Eerst de clubregels volgens, pas daarna toegang tot de clubkas’, aldus NRC.
Volgende week woensdag zal Transparency International haar nieuwe CPI lanceren waar het waargenomen niveau van corruptie in de publieke sector in EU-landen duidelijk zichtbaar zal worden. Wie prijkt in de CPI 2017 bovenaan de lijst en waar staat Nederland dit jaar? Ontdek het op 21 februari met de lancering van de CPI 2017!