Amsterdam, 7 februari 2018 – De Nederlandse minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Kajsa Ollongren (D66), wees in een brief aan de Tweede Kamer op het gevaar van buitenlandse financiering aan Nederlandse politieke partijen. Dit naar aanleiding van de aanbeveling van de Evaluatie- en Adviescommissie Wet financiering politieke partijen. Deze commissie stelt dat anonieme financiering van partijen moeilijker moet worden, en het aantal leden van een politieke partij belangrijker moet worden voor subsidie.

Vorige week kondigde Ollongren aan om buitenlandse financiering van Nederlandse partijen te willen tegengaan. Dit plan is ontstaan uit de motie-Amhaouch die in december 2016 door bijna de hele Tweede Kamer werd aangenomen. In deze motie werd de regering verzocht om voorstellen te doen om buitenlandse financiering van politieke partijen en politieke campagnes, waaronder referenda, te beperken. Zo moet ongewenste beïnvloeding van de Nederlandse democratie worden voorkomen. ‘Het beperken van de buitenlandse geldstromen van politieke partijen kan hier een bijdrage aan leveren’, aldus Ollongren.

Evaluatie- en Adviescommissie

Naar aanleiding van deze motie is de Evaluatie- en Adviescommissie Wet financiering politieke partijen, onder leiding van Kars Veling, gevraagd om de Wet financiering politieke partijen integraal te evalueren. Hierbij kreeg de commissie expliciet de opdracht om aandacht te besteden aan de kwestie van buitenlandse financiering van politieke partijen. Naar aanleiding van deze evaluatie adviseert de commissie dat de grens waaronder partijen anonieme giften kunnen ontvangen moet worden verlaagd. In de huidige Wet financiering politieke partijen staat dat politieke partijen bekend moeten maken wie hen per jaar meer dan 4.500 euro schenkt. De commissie beveelt aan dit bedrag te verlagen naar 2.500 euro.

Verhoging subsidie per lid politieke partij

Daarnaast stelt de commissie voor om de subsidie van landelijke politieke partijen anders te structureren. Zo wil zij de subsidie per lid van een partij verhogen naar een bedrag van 12 euro per lid (dat is nu ruim 7 euro per partijlid). Dit vanwege het belang van sterke, in de samenleving verankerde politieke partijen. Volgens de commissie zou dit bekostigd kunnen worden door een verschuiving binnen de subsidiesystematiek, waarbij de subsidie per Kamerzetel wordt verlaagd. De NRC schrijft dat een partij als de SGP hiervan zou kunnen profiteren. ‘Die is in zetelaantal (3) de elfde partij van Nederland, maar in ledenaantal de vierde (30.000)’.

Daarnaast moet er volgens de commissie bijna 7 miljoen euro in het Gemeentefonds en Provinciefonds gestort worden door het Rijk om zo de lokale politieke partijen te subsidiëren. Ook hier moet de subsidie afhangen van het aantal zetels en aantal inwoners.

Meer transparantie

NRC stelt dat de Tweede Kamer en de minister het probleem benaderen van de verkeerde kant. ‘Het kwetsbare element bij financiering van politieke partijen is niet zozeer het buitenland, maar het gebrek aan transparantie’. De naam van de gever hoeft namelijk pas bij donaties vanaf 4.500 euro bekend te worden gemaakt. Volgens NRC zit Nederland met de grens van 4.500 euro in vergelijking met een aantal andere Europese landen opvallend hoog. Het voorstel van de evaluatiecommissie om de openbaarmakingsgrens te verlagen naar 2.500 euro is al een stap in de goede richting. ‘Maar waarom niet streven naar totale transparantie’?, aldus NRC. Een aantal partijen betogen dat dit kan leiden tot minder giften omdat gevers niet willen dat hun naam bekend wordt gemaakt.

Na de zomer is een uitgewerkte wetswijziging te verwachten die buitenlandse financiers blokkeert. Het blijft echter twijfelachtig of het gaat lukken om een juridisch houdbare en praktisch uitvoerbare maatregel te ontwikkelen. Het is namelijk lastig om een buitenlandse weldoener te beletten om donaties op te splitsen in bedragen onder de openbaarmakingsgrens en deze vervolgens via personen in Nederland in de kas van een specifieke partij te laten stromen. Daarom lijkt volledige transparantie, en dus volledige openbaarmaking, de beste oplossing.