Amsterdam, 26 maart 2018 – Het vonnis van 27 oktober 2017, waarin de vicepresident van Equatoriaal-Guinea wordt veroordeeld voor corruptie, het witwassen van geld en verduistering, is vorige week gepubliceerd. De voor dit stuk relevante onderdelen leest u via deze link (in het Frans). Hoewel de uitspraak van de Parijse rechtbank een beslissende stap is in de strijd tegen straffeloosheid, herinnert het arrest ook aan de morele uitdaging voor Frankrijk om de restitutie van verduisterd geld aan burgers die daarvan zijn beroofd, mogelijk te maken.

Een beslissende stap in de strijd tegen straffeloosheid

De vice-president en zoon van de huidige president van Equatoriaal Guinea is veroordeeld tot een schorsing van 3 jaar voorwaardelijk, een voorwaardelijke geldboete van 30 miljoen euro en de inbeslagname van zijn eigendom op Frans grondgebied, met een geschatte waarde van 150 miljoen euro. Zoals de rechtbank sprak, “werden deze witgewassen fondsen, in plaats van de financiering van de infrastructuur en openbare diensten in Equatoriaal Guinea, in Frankrijk gestald of uitgegeven om de blitse levensstijl van Teodorin Obiang in Frankrijk te voeden.”

De rechtbank beschreef het vonnis als “een waarschuwing aan zowel de veroordeelde persoon als aan andere leden van de samenleving die mogelijk betrokken zijn bij het witwassen van geld”, waardoor Teodorin Obiang jarenlang geloofde dat hij in Frankrijk van straffeloosheid kon genieten. Deze aan corruptie en witwassen gerelateerde focus op de faciliterende beroepen (banken, advocaten, accountants en notarissen) is in Nederland ook steeds beter zichtbaar.

Restitutie: een grote uitdaging in de strijd tegen grensoverschrijdende corruptie

Transparency International Frankrijk (TI-France) is al 10 jaar betrokken bij deze zaak. TI-France streeft twee doelstellingen na: 1. dat Frankrijk niet langer een onderkomen is voor de bezittingen van corrupte heersers en 2. dat verduisterd geld kan worden teruggegeven aan de mensen van wie het in de eerste plaats gestolen is.

De Parijse rechtbank is het hier in grote lijnen mee eens. De rechtbank wijst er ten eerste op dat de straf van verbeurdverklaring uitgesproken kan worden “als onderdeel van de strafrechtelijke handhaving, waarbij onvoldoende rekening gehouden wordt met de belangen van de slachtoffers” en verklaarde vervolgens dat de rechtbank het in de context van grensoverschrijdende corruptie “moreel ongerechtvaardigd vindt dat de staat die de beslaglegging uitspreekt ervan profiteert”. Tenslotte heeft de rechtbank verklaard dat het “waarschijnlijk lijkt dat het Franse systeem van beslaglegging moeten worden verplicht om te wijzigen naar de goedkeuring van een kader dat is aangepast aan de teruggave van illegale activa.”

Inderdaad, in de huidige staat van de Franse wet, in geval van veroordeling en verbeurdverklaring van goederen door de rechter, worden de fondsen geconfisqueerd als de sommen voortkomend uit de verkoop van de activa zouden terugkeren naar de algemene begroting van de Franse staat. Een volkomen oneerlijk resultaat, zelfs al had Frankrijk 14 jaar geleden gepleit voor het opnemen van het beginsel van restitutie van illegale goederen in het Verdrag van de Verenigde Naties tegen corruptie.

Voor Marc-André Feffer, president van Transparency International France: “Het is hoog tijd om het Franse wetgevingskader aan te passen, zodat deze toezegging een concrete vertaling vindt”.

Het voorstel van TI-France om restitutie toe te staan

Om deze leemte op te vullen, stelde TI-France de invoering van wet voor. De belangrijkste punten van het door TI-France voorgestelde wettelijk kader zijn:

• De in beslag genomen goederen en geldbedragen moeten apart worden gehouden in de staatskas, op een aparte rekening, in afwachting van de wijze waarop ze aan de bevolking van het gedupeerde land teruggegeven kunnen worden.
• De geldbedragen worden exclusief aangewend om de levensomstandigheden van de bevolking van het gedupeerde land te verbeteren en/of voor het versterken van de rechtstaat en de strijd tegen corruptie.
• Er moet op transparante en inclusieve manier geconsulteerd worden, met onder andere het maatschappelijk middenveld tijdens het proces van teruggave.
• Geldbedragen moeten op transparante wijze beheerd worden en het gebruik ervan moet strict worden gecontroleerd.