Amsterdam, 5 maart 2018 – Een reeks onderzoeken, vandaag gepubliceerd door het OCCRP, beschrijft gedetailleerd hoe burgerschaps- en investeringsprogramma’s, ook wel Golden Visa-regelingen genoemd, kwetsbaar zijn voor misbruik en corruptiebestrijding ondermijnen in de Europese Unie en haar buurlanden. De bevindingen laten zien dat Europese landen visumvrij reizen, en zelfs EU-burgerschap, verkopen aan buitenlandse investeerders met minimale controle, transparantie en due diligence. Transparency International roept de EU op om deze regelingen nauwgezet te volgen en op te treden tegen diegenen betrokken bij corruptie om de integriteit van de Europese grenzen te handhaven.
OCCRP-verslaggevers onderzochten de Golden Visa-regelingen van zeven EU-lidstaten: Oostenrijk, Cyprus, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta en Portugal – evenals geplande programma’s in Armenië en Montenegro. “Het is duidelijk dat due diligence-procedures in sommige EU-landen, zoals Hongarije en Portugal, niet strikt genoeg zijn geweest,” aldus Casey Kelso, advocacy director bij Transparency International. “Burgerschap en ingezetenschap behoren tot de meest waardevolle bezittingen in het land, maar EU-lidstaten hebben niet dezelfde minimumcontroles die banken moeten toepassen op hun vermogende klanten.”
Golden Visa-regeling handhaaft geheimhouding
De regelingen in alle acht EU-landen handhaven geheimhouding rond ontvangers van de Gouden Visa’s. De oorsprong van de welvaart van de begunstigden wordt niet voldoende nauwkeurig onderzocht. Bij gebrek aan publieke aandacht of aandacht van de media bieden de Golden Visa-regelingen kansen voor huidige en toekomstige functionarissen om te ontsnappen aan vervolging en illegale gelden over grenzen te sluizen.
Volgens de bevindingen van OCCRP is Montenegro, momenteel in onderhandeling om toe te treden tot de EU, aangeklaagd in andere rechtsgebieden, zoals de voormalige president van Thailand en de voormalige minister van Veiligheid van Palestina, die respectievelijk belast zijn met corruptie en verduistering.
“Het Hongaarse geval is vooral interessant omdat de winsten van het Golden Visa-programma het land niet lijken te bevoordelen maar hun weg vinden naar onbekende zakken via anonieme bedrijven, waarvan alle op één na in offshore belastingparadijzen gevestigd zijn”, aldus Miklós Ligeti, hoofd juridische zaken bij Transparency International Hungary.
Nieuwe EU-burgers in het kader van deze regelingen zijn onder meer personen op de lijst van het Kremlin die dicht bij de Russische president Vladimir Poetin en Tatiana Yumasheva, dochter van de voormalige Russische president Boris Jeltsin, staan. Verschillende leden van de heersende klasse van Angola hebben zich mogelijk gekwalificeerd voor de regeling via hun aankopen van onroerend goed in Portugal.
“Het witwassen van geld door onroerend goed is geen nieuw fenomeen, maar het Golden Visa-programma maakt het exponentieel mogelijk”, waarschuwde Susana Coroado, vice-voorzitter van Transparency International Portugal.
Het Europees Parlement waarschuwde in januari 2014 al voor de risico’s van de Golden Visa-regelingen in haar gezamenlijke resolutie over de verkoop van het EU-burgerschap. De Europese Commissie zal later dit jaar een rapport publiceren over de gevolgen van Golden Visa-regelingen. De Commissie moet daarbij de onthullingen van vandaag in acht nemen en ervoor zorgen dat goed toezicht wordt gehouden op de regelingen.
Wat is een gouden visum?
Residency- en citizenship-by-investment-programma’s zijn algemeen bekend als Gouden Visa’s. Het idee is eenvoudig: overheden handelen in burgerschap of verblijfsrechten in ruil voor – meestal omvangrijke – investeringen. Regelingen verschillen van land tot land en vereisten kunnen betrekking hebben op investeringen in bedrijven, onroerend goed of staatsobligaties. In bepaalde landen wordt ook een verblijfsperiode vermeld als één van de criteria om in aanmerking te komen.
Zo’n 20 landen of gebieden bieden momenteel Golden Visa-regelingen. Onder hen zijn 14 Europese landen: Oostenrijk, België, Bulgarije, Cyprus, Griekenland, Letland, Litouwen, Malta, Monaco, Nederland, Portugal, Spanje, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. Oostenrijk, Cyprus en Malta bieden regelingen voor zowel burgerschap als verblijf aan.
In de afgelopen jaren heeft kandidaat EU-lidstaat Montenegro burgerschap toegekend, maar overweegt nu ook om een Golden Visa-regeling in te voeren. Hongarije mag haar Gouden Visa-regeling aanbieden tussen 2013 en 2017. Hongarije kan het programma opnieuw lanceren na de parlementsverkiezingen van april 2018.
Vrijbrief voor corruptie
Al eerder schreef Transparency International Nederland over het Gouden Visum. Er is niets tegen op het verlenen van burgerschap of verblijf aan iemand die een zeer bijzondere bijdrage levert aan het land, maar met de nadruk op verlenen en niet verkopen. Het aanbieden van een dergelijke regeling en daarmee het verkopen van het EU-burgerschap trekt juist diegenen aan die niet brandschoon zijn en schimmig doen over de oorsprong van hun rijkdommen of activiteiten. Het gouden visum stelt corrupte politici en zakenlieden in staat de EU binnen te glippen. Men kan ook vraagtekens zetten bij de geheimhouding die heerst over het verkrijgen van een dergelijk gouden visum. Als een dergelijke regeling wettelijk gezien legaal is, waarom is het dan zo moeilijk te zien wie een gouden visum in handen heeft?
Het verkopen van het burgerschap is een vrijbrief voor corruptie, legaliseert geheimhouding en doet afbreuk aan de democratie. De EU sluit haar deuren voor diegenen die hun land moeten ontvluchten vanwege oorlog of politieke instabiliteit en opent haar deuren voor degenen met een goedgevulde portemonnee. Dit ondermijnt burgerschap en doet gelijkheid volkomen teniet. Later dit jaar bespreekt het Europees Parlement het voorstel om de controles op dergelijke programma’s te verscherpen. Het is te hopen dat het Europees Parlement bij de bespreking van het voorstel ook zal debatteren over de wettigheid of onwettigheid van het gouden visum.