Amsterdam, 17 mei 2018 – In een van de meeste spraakmakende films van 2017, The Post, speelt Meryl Streep de rol van journaliste en klokkenluider. De film draait om de zeer onethische activiteiten van de Amerikaanse overheid tijdens de Vietnamoorlog. Door deze activiteiten aan het licht te brengen, riskeert ze niet alleen vervolging door de staat, maar ook brengt ze haar eigen privéleven en het voortbestaan van haar werkgever, de Washington Post, in gevaar. Ze weet dat de waarheid verteld moet worden, maar ze is zich enorm bewust van de gevaren die hierbij komen kijken.

Misstanden op het grote scherm: klokkenluiders in films

Het is een dilemma die veel klokkenluiders bekend in de oren klinkt. Met het melden van misstanden zetten ze hun carrière, vrijheid en in sommige gevallen hun leven op het spel. Met hun optreden worden vele mensenlevens en miljarden euro’s bespaard. Het is voor buitenstaanders echter lastig om een goed beeld te krijgen hoe groot de impact op de klokkenluider zelf kan zijn.

Er zijn echter een aantal sterke films gemaakt over het melden van misstanden waar de focus ligt op de ervaringen van individuele klokkenluiders: van het ontdekken van misstanden tot het persoonlijke dilemma om dit te melden of te verzwijgen. Dit zijn de zeven beste films die door Transparency International werden geselecteerd om een inkijkje te geven in het leven van een klokkenluider.

Onze shortlist aan films

Serpico (1973)

Klokkenluider: Frank Serpico
Zaak: corruptie bij de New York Police Department (NYPD)

Frank Serpico heeft binnen de NYPD geschiedenis geschreven door als eerste politieagent zich uit te durven spreken tegen de wijdverspreide, diepgewortelde corruptie binnen de politiemacht van de stad.

Serpico wist zijn situatie als klokkenluider scherp samen te vatten:

There are a lot of good cops out there. Good cops would come forward if they thought there was an encouragement in the department ot do so, if they thought it would do any good. But if there’s no encouragement, they’re not going to do it.

All the Presidents Men (1976)

Klokkenluider: Deep Throat
Zaak: Watergate schandaal

Washington Post journalisten Bob Woodward en Carl Bernstein ontdekken de details over het Watergate schandaal dat uiteindelijke leidde tot het aftreden van President Richard Nixon in 1974.

De film laat zien hoe het web van informatie, mensen en gebeurtenissen die journalisten vaak moet worden doorgewerkt voordat de waarheid achter een schandaal helder wordt, en daarnaast hoe belangrijk uithoudingsvermogen is in het succesvol aankaarten van misstanden.

Snowden (2016)

Klokkenluider: Edward Snowden
Zaak: NSA surveillance

Toen hij werkzaam was bij de Amerikaanse overheid bracht Edward Snowden details naar buiten over geclassificeerde surveillance programma’s die gebruikt werden om miljoenen personen via hun email, telefoongesprekken en webcams in de gaten te houden.

Velen beschouwen Edward Snowden als een martelaar. Hij ruilde zijn oude leven in voor een minder stabiel bestaan in Moskou, zonder zijn familie. Zelf zegt hij over zijn situatie: ‘Ik heb enorm geluk gehad. Ik ben blij dat ik me niet langer druk hoef te maken over morgen, omdat ik tevreden ben met wat ik vandaag heb gedaan.

The Post (2017)

Klokkenluider: Daniel Ellsberg
Zaak: Pentagon Papers

De eigenaar van de Washington Post en hun editor riskeren hun vrijheid en carriere om de geheime activiteiten van de Amerikaanse overheid tijdens de Vietnam-oorlog aan het licht te brengen – waaronder het uitvoeren van geheime bombardementen in Laos en Cambodia.

Een film als deze brengt een grote vraag naar voren: wat zou jij doen als je de kans had om misstanden bij mogelijke de meest machtige staat van de wereld aan het daglicht te brengen? Zoals veel klokkeluiders worstelden deze journalisten hiermee. Ze hadden normale, stabiele levens en van de ene op de andere dag veranderde dit radicaal.

Silkwood (1983)

Klokkenluider: Karen Silkwood
Zaak: Veiligheid nucleair onderzoekscentrum Kerr-McGee

Tijdens haar werk op een lokatie waar nucleaire brandstof werd vervaardigd ontdekt Karen Silkwood (gespeeld door Meryl Streep) dat misstanden in de werkveiligheid onder het tapijt worden geveegd.

Deze film focust zich op het ontdekken van serieuze misstanden en de poging om hier meer over te ontdekken, terwijl het bedijf zelf verregaande maatregelen neemt om de misstanden geheim te houden.

The Informant (2009)

Klokkenluider: Mark Whitacre
Zaak: Prijsafspraken in de landbouwsector

De vice-president van een voedselverwerkingsbedrijf draagt een microfoon om bewijsmateriaal over prijsafspraken te verzamelen. Het middel in kwestie is lysine, een toevoeging gebruikt in de veeteelt. Tijdens deze periode verduistert hij ook miljoenen dollars en tracht hij president van het bedrijf te worden.

De hoofdpersoon van deze comedy laat ons vooral zien hoe je vooral niet als klokkenluider moet optreden. De hoofdpersoon vergeet al snel waarom de prijsafspraken aan het licht moeten komen, en focust zich vooral op persoonlijk gewin.

The Insider (1999)

Klokkenluider: Jeffrey Wigand
Zaak: Big Tobacco en de verslavende werking van nicotine

Een scheikundig onderzoeker en een televisieproducent proberen het publie op de hoogte te stellen van het feit dat tabaksproducenten intentioneel de verslavende werking van sigaretten verhoogt. De tabaksindustry tracht de scheikundige in discrediet te brengen om de onthullingen tegen te gaan.

De informatie die Jeffrey Wigand aan het daglicht bracht leidde tot een schadeclaim van $246 miljard betaald door de tabaksindustry naar aanleiding van tabak-gerelateerde ziektes.

Voorbij films: TI-NL en klokkenluiden

Wil je meer weten over het werk van Transparency International Nederland op het gebied van klokkenluiders? Kijk dan ook naar onze eerdere publicaties en op de speciale pagina over dit onderwerp.