Amsterdam, 27 juli 2018 – Recent onderzoek van het Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) werpt nieuw licht op de draaideur in Den Haag. Follow the Money (FTM) en PAJ deden onderzoek naar de lobbywereld in Den Haag en ontdekten zoveel dat ze er een dossier voor maakten: ‘de lobbycratie’.

Lobbycratie: een terugkerend thema

Transparency International Nederland (TI-NL) schreef al vaker over de Haagse draaideur; voormalige bestuurders uit de publieke sector worden bestuurders in de private sector, of vice versa. Dat zou geen probleem moeten zijn, ware het niet dat de praktijk soms leert dat er (de schijn van) belangenverstrengeling kan plaatsvinden. Om een voorbeeld te noemen: Neelie Kroes werd na haar periode als Eurocommissaris voor Digitale Economie en Samenleving hoofd van de adviesraad bij Uber op het gebied van publiek beleid. Maar Neelie Kroes is niet de enige die een dergelijke stap maakt: maar liefst een kwart van de oud-politici in Nederland wordt lobbyist.

Ook oud-topambtenaren maken met enige regelmaat de overstap naar het (Nederlandse) bedrijfsleven. Bijvoorbeeld Frank Heemskerk, die door PAJ en FTM wordt genoemd. Na zijn periode als staatssecretaris van Economische Zaken ging hij aan de slag bij wat nu Royal HaskoningDHV is. Toentertijd was de overstap overigens weinig controversieel.

Reactie RoyalkoningDHV

Royal HaskoningDHV gaf destijds de volgende reactie op het artikel van FTM: “Royal HaskoningDHV heeft kennisgenomen van het FTM-artikel over Frank Heemskerk. Het suggestieve artikel insinueert dat sprake zou kunnen zijn geweest van belangenverstrengeling. Wij herkennen ons totaal niet in dit artikel en zien geen toegevoegde waarde hier verder op in te gaan.”

“Samenwerkingen tussen de publieke en private sector zijn van groot maatschappelijk en economisch belang. Nog belangrijker is dat deze samenwerkingen op de lange termijn alleen vruchtbaar kunnen zijn wanneer integriteit en ethiek centraal staan. Royal HaskoningDHV hecht hier veel waarde aan en heeft haar integriteitsbeleid dan ook volledig geïntegreerd in het bedrijf”, vult het ingenieursbureau aan.

Het Platform Authentieke Journalistiek deed onder andere onderzoek naar de gang van zaken tijdens de periode van (toenmalig) staatssecretaris Heemskerk bij Economische Zaken, of er een band was met Royal Haskoning en/of DHV, en de mogelijke effecten op zijn latere aanstelling als bestuurder bij de gefuseerde bouwconsultant.

Het onderzoek legt in ieder geval mogelijke pijnpunten van de lobbycratie bloot: waar trekken we de grens? Vanuit het oogpunt van een effectief beleid is het belangrijk dat de politiek input krijgt vanuit het bedrijfsleven. Daarnaast hebben bewindslieden veel kennis van de gang van zaken op publiek gebied, en het zonde zou zijn als die kennis verloren gaat.

Aan de andere kant is het niet de bedoeling dat bedrijven voormalige politic of ambtenaren aannemen om toegang te krijgen en invloed te kunnen uitoefenen op de beleidsvorming, noch dat politici of ambtenaren hun ambtsperiode gebruiken om een mooie baan in het bedrijfsleven te verzekeren.

Hoe kunnen zowel de publieke als de private sector geholpen worden, maar geen van beiden ten koste van de (integriteit van) ander? De medio 2017 ingegane afkoelregeling is een stap in de juiste richting maar gaat niet ver genoeg, onderstreept Lotte Rooijendijk van Transparency International Nederland in het artikel van FTM. Deze afkoelperiode van twee jaar geldt enkel voor oud-bewindspersonen. Politici die ‘na hun actieve politieke carrière werkzaam worden in een sector waar zij direct betrokken bij zijn geweest, wekken de schijn van belangenverstrengeling’.

‘De afkoelperiode zou ook moeten gelden voor andere politici, zoals Tweede Kamerleden,’ stelt Rooijendijk. ‘Wij pleiten voor een afkoelperiode voor alle politici, zoals die bijvoorbeeld geldt in Brussel. Eurocommissarissen mogen na hun functie een jaar niet werken bij bedrijven waar ze in hun politieke rol mee te maken hadden.’ Voorts zijn er volgens TI-NL ook andere  maatregelen nodig; van wettelijke gedragscodes tot ‘verplichte lobby-registers’, van ‘openbare consultatie’ tot betere handhaving.