Amsterdam, 8 augustus 2018 – Gisteravond werd nogmaals herhaald wat klokkenluider zijn betekent. In plaats van te worden gezien als heldin kreeg Yvonne Keuls het imago van een boeman toen ze misbruik van zwerfkinderen aankaartte. Helaas is zij niet de enige die, na het aan de bel trekken, van alle kanten werd aangevallen. Het lijkt zelfs een beetje de algemene reactie te zijn op klokkenluiders. Zij voelen zich op hun beurt machteloos en gestraft en blijven hun hele leven getekend. Maar gelukkig gloort er hoop aan de horizon.
Frappant
Zij die misstanden melden en aan de kaak stellen verdienen een pluim. Wanneer er grove schendingen van integriteit plaatsvinden binnen een bedrijf of instelling, dienen deze naar boven te komen en rechtgezet te worden. Daarnaast hebben de slachtoffers recht op restitutie en heeft of hebben de klokkenluider(s) recht op bescherming. En lof. Waar anderen de andere kant op keken en/of hun mond hielden zijn het de klokkenluiders die het lef hebben om tegen de stroom in te gaan en te zeggen “hier gaat iets fout”. Het frappante is echter dat juist zij die hun mond opentrokken vaak de zwarte piet krijgen. Ze worden door hun omgeving kapot gemaakt en blijven hun leven lang met een mentaal litteken en schade aan hun imago zitten. Dat is ernstig, en klokkenluiders verdienen beter.
Represailles als beloning
Gisteravond zond EénVandaag een interview uit met schrijfster Yvonne Keuls. Zij ontdekte het seksueel misbruik van zwerfkinderen door een pedofiele kinderrechter in Den Haag. Ze kaartte het aan, maar werd niet gesteund. Sterker nog, haar verhaal werd in de doofpot gespot en ze kreeg van alle kanten kritiek. Zelfs haar goede vriendin en collega schrijfster Hella Haasse liet haar in de steek. Het wat het begin van iets wat ze haar hele leven met zich mee zou dragen. Vorige maand interviewde Transprency International Nederland (TI-NL) klokkenluider Frits Veerman die de atoomspionage uit de jaren ’70 aan het licht bracht. Ook hij ondervond intimidatie, schaadde zijn professionele imago en verloor zijn baan doordat hij aan de bel trok. En zij zijn niet de enigen. Zo berichtte TI-NL begin dit jaar over meldangst voor klokkenluiden bij het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC). Deze en andere berichtten van klokkenluiders scheppen het beeld dat klokkenluiders niet worden behandeld zoals zou moeten, iets wat de drempel om te melden louter verhoogt.
Een veranderend imago
Gelukkig is er niet alleen maar negatief nieuws op het gebied van klokkenluiders. Steeds meer bedrijven nemen in hun gedragscode de bescherming van klokkenluiders op. Sterker nog, veel bedrijven adopteren klokkenluidersregelingen die anonimiteit garanderen, imago beschermen en het voor klokkenluiders mogelijk maakt om in bijna elke taal misstanden aan te kaarten. TI-NL toetste vorig jaar de klokkenluidersregeling van een aantal Nederlandse beursgenoteerde bedrijven. Naast de bescherming werden ook de algehele procedure en de bedrijfscultuur getoetst. Veel bedrijven scoorden goed, al waren er ook tegenvallers. Het is dan ook goed nieuws om te horen dat de Europese Unie (EU) in april een wetsvoorstel deed voor een EU-brede klokkenluidersrichtlijn. Hiermee zouden klokkenluiders meer bescherming genieten na hun melding te hebben gedaan. Eind juli bleek wederom dat dit belangrijk is; Reclassering Nederland had een aantal klokkenluiders onterecht ontslagen, maar de reden van hun ontslag in een vertrouwelijk rapport verscholen. Gelukkig stelde de rechter het belang van de klokkenluiders om hun rechtspositie te kunnen bepalen als belangrijkste.
Conclusie
Het is jammer dat er veel klokkenluiders zijn geweest die stank voor dank hebben gekregen. Het is dan ook te hopen dat deze praktijken tot het verleden gaan behoren. Met de relatief recente oprichting van het Huis voor Klokkenluiders, (toekomstige) wetgeving die op Europees niveau bescherming moet bieden en de stap van bedrijven om pro-actief met klokkenluiderbescherming bezig te zijn, zijn er in ieder geval grote stappen in de juiste richting gezet. Tot valt er nog veel te doen. Transparency International publiceerde eerder dit jaar een “best practice guide” op het gebied van klokkenluidersbescherming. In Nederland zijn we op de goede weg, maar totdat iedereen zonder represailles of schade aan het (professionele) imago kan opstaan om misstanden op de werkvloer te melden, is het nodig om aandacht aan dit onderwerp te blijven besteden.