Shell en Eni kregen in 2011 de rechten om het olieveld in de Nigerdelta te mogen exploiteren. Ze betaalden daar 1,3 miljard dollar voor aan de Nigeriaanse overheid. Het grootste deel van dat bedrag kwam echter terecht in de handen van Nigeriaanse ambtenaren en politici: slechts 200 miljoen bereikte de staatskas.
Steekpenningen bij OPL245?
De vorige eigenaar van het olieveld was Malabu Oil & Gas, die het in 1998 verwierf voor een fractie van het bedrag dat Shell en Eni op tafel legden. Malabu was via een stromanconstructie in handen van de Nigeriaanse voormalig olieminister Dan Etete. Als zodanig gaf Etete het olieveld dus aan zichzelf. In de jaren daarna ontstond politieke onrust in Nigeria en ontnam een nieuwe regering Malabu OPL245, waarna Shell er een belang in kocht. Jarenlang juridisch getouwtrek over wie de rechten op de olie nu echt had, eindigde in 2011 met de uiteindelijke betaling van $1.3 miljard.
De bewuste oliedeal is reeds onderwerp van een lopende rechtszaak in Milaan, waar Shell, Eni en een aantal oud-bestuurders van onder meer Shell terecht staan. De zaak draait om een betaling in 2011 van ruim $1,3 miljard door het Nederlands-Britse Shell en het Italiaanse Eni voor de overname van het olieveld OPL245 aan de Nigeriaanse kust. Dit olieveld bevat naar schatting een kwart van de geschatte Nigeriaanse olievoorraden. Het aankoopbedrag zou zijn doorgesluisd aan Malabu, in handen van Dan Etete, die in 2007 in Frankrijk werd veroordeeld wegens witwassen. De verdenking is nu dat Shell en Eni wisten dat een groot deel van die betaling via een omweg bij Etete terecht zou komen en hij het geld zou gebruiken om overheidsfunctionarissen om te kopen.
Kort voor de eerste zitting in Milaan werd Shell ernstig in verlegenheid gebracht. Uit interne mails en documenten zou blijken dat toenmalige topbestuurders van Shell inderdaad wisten dat geld van het oliebedrijf terecht zou komen bij een voor witwassen veroordeelde Nigeriaan en dat het door hem zou worden gebruikt voor het betalen van steekpenningen. Dit betogen onderzoeksjournalisten van de Italiaanse zakenkrant Il Sole 24 Ore in samenwerking met Buzzfeed News.
Eerste veroordelingen voor corruptie in oliedeal
Het proces dat speelt bij de rechter in Milaan kwam in beginsel moeilijk op gang maar heeft in september 2018 geleid tot de eerste veroordelingen van twee natuurlijke personen. Het gaat daarbij om een Nigeriaan en een Italiaan, beiden veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar vanwege het dienen als tussenpersonen in de betaling van een grote hoeveelheid steekpenningen aan Nigeriaanse ambtenaren. In de aankoop van het olieveld in Nigeria door Shell en Eni zou aan deze ambtenaren (indirect) bijna 1,3 miljard dollar zijn betaald. De rechtbank in Milaan stelde in dit kader vast dat de Italiaanse en Nigeriaanse tussenpersonen maar liefst 114 miljoen dollar aan ‘kickback-betalingen’ ontvangen hebben, gelden die moeten worden terugbetaald.
De aanklagers hopen in de Nigeriaanse rechtszaak hopen de aan corruptie verloren $1,1 miljard terug te vorderen. De Nigeriaanse overheid is ook al civiele partij in de rechtszaak tegen Shell en Eni in Milaan. Shell en Eni houden tot nu toe vol dat ze op de eindbestemming van het geld geen invloed hadden. Shell heeft zich altijd op het standpunt gesteld dat er geen basis is om Shell of voormalige werknemers te veroordelen. Eerder klaagde Nigeria ook al zakenbank JPMorgan Chase & Co. aan in Londen, die verzuimd zou hebben om de illegale transactie te voorkomen.
Wist Shell ervan?
De centrale vraag is of Shell en Eni wisten van het doorsluizen van het geld en dat het resterende bedrag bij politici en ambtenaren zou blijven hangen. Dan zouden ze kunnen worden vervolgd wegens omkoping. De oliebedrijven zelf ontkennen dat ten stelligste. Volgens Shell hebben eventuele onwettige betalingen door de ontvanger van het geld, de vroegere olieminister Dan Etete, plaatsgevonden zonder dat het bedrijf daarvan wist of er toestemming voor gaf.