Amsterdam, 25 januari 2019 – Het afpakken van criminele gelden levert vooralsnog te weinig resultaat op. Dit komt door de strategie van het Openbaar Ministerie (OM) waarbij eerst de crimineel wordt opgespoord en daarna op zoek wordt gegaan naar zijn geld. Deze strategie moet worden omgekeerd: je volgt eerst de geldstromen om vervolgens bij de topcriminelen uit te komen.

In 2018 heeft het OM €171 miljoen ontnomen van criminelen. Dat is minder dan in 2017, toen 221 miljoen euro werd afgepakt. Dat is een alsnog slechts fractie van de criminele gelden die omgaan in Nederland. Recent berekende de Universiteit Utrecht dat in 2014 naar schatting zo’n 16 miljard euro is witgewassen, waarvan bijna 7 miljard afkomstig zou zijn uit fraude en drugshandel.

Afpakken door geldstromen te volgen

Bovendien bevatten de cijfers van de ontnomen gelden ook de transacties die het OM oplegde aan grote bedrijven, zoals de megaschikking van ING Bank met een ontneming van 100 miljoen euro. Dit heeft het totaalcijfer dus flink opgekrikt. “We zijn nog te veel afhankelijk van grote klappers”, zegt officier van justitie Janneke de Smet-Dierckx, verantwoordelijk voor het afpakken.

Het OM ziet zelf ook dat de huidige strategie bij het afpakken van criminele gelden te weinig resultaat oplevert. Nu wil het meer energie steken in het volgen van verdachte geldstromen en zo criminelen opsporen in plaats van andersom. “Het is nog steeds niet standaard dat in ieder onderzoek geldstromen worden gevolgd. Dat moet echt anders. We moeten die geldstromen volgen om bij de top van de misdaad uit te komen”, vult de Smet-Dierckx aan.

Grote criminelen ontspringen de dans

Deze week waarschuwde de politie nog voor de toename van cocaïnehandel in Nederland. Juist in die sector gaan enorme bedragen om. “We pakken wel huizen en auto’s af, maar bij het grote geld komen we niet”, stelde recherchechef Wilbert Paulissen. Justitie vangt regelmatig ‘kleine vissen’ maar de grote jongens ontspringen vooralsnog de dans. Topcriminelen maken voor het verbergen van hun criminele gelden vaak gebruik van complexe financiële constructies in het buitenland en kunnen zo uit het zicht blijven van de opsporingsinstanties.

De politie onderschrijft dat er meer werk moet worden gemaakt van financieel onderzoek. Volgens de politie krijgen andere zaken prioriteit en worden mogelijkheden om geld af te pakken van criminelen genegeerd. Toch wil het OM het afpakken van geld niet als doel op zich bestempelen vanwege de lange terugvordertijd. Gemiddeld duurt het ruim acht jaar om criminele gelden terug te kunnen vorderen – en dan nog lukt dit lang niet altijd.

In lijn met de aanpak van de FIOD wordt een belangrijk onderdeel van de nieuwe aanpak van het OM – volgens  officier van justitie De Smet-Dierckx – het verstoren van witwassen door de aanpak van de dienstverleners. “Als we geen geld kunnen afpakken, moeten we zorgen dat de gebruikte witwasmethode niet nog een keer kan worden gebruikt.”