Amsterdam, 22 februari 2019 – Het Openbaar Ministerie (OM) wil dat ondernemingen na het treffen van een megaschikking een wettelijk verplicht verbeterprogramma kan worden opgelegd. Een verplichte vorm van “reclassering” is vereist om het gedrag van bedrijven te kunnen veranderen. Daarnaast moet een megaschikking worden getoetst door de rechter.
Dit zegt OM-topman Gerrit van der Burg in een interview met het FD. Op dit moment kunnen bedrijven na een schikking op vrijwillige basis meewerken aan een verbeterprogramma, waarbij vaak het bedrijf zelf de controleur is. Van der Burg pleit voor de mogelijkheid om verplicht een speciale controleur aan te wijzen die enkele jaren zal controleren of er daadwerkelijk vooruitgang wordt geboekt. Deze speciale controleur zou een compliance officer of curator kunnen zijn.
Rechterlijke toets
Opvallend is dat Van der Burg ook pleit voor een rechterlijke toets van megaschikkingen. Hij denkt dan aan rechterlijk toetsing bij schikkingen van meer dan twee miljoen euro. Het OM stond bekend als tegenstander van een toetsende rol van de rechter, maar geeft nu aan zich te kunnen vinden in een openbare, marginale toets waarbij alleen het feitenrelaas met de kern van de bewijsvoering worden beoordeeld. De rechter moet toetsen of er inderdaad sprake is van het strafbare feit waarop de transactie betrekking heeft. Daarnaast moet de rechter beoordelen of de transactie in een redelijke verhouding staat tot het strafbare feit en of er op de juiste wijze rekening wordt gehouden met de belangen van slachtoffers. Hiermee hoopt het OM tegemoet te komen aan de kritiek vanuit de maatschappij over het gebrek aan transparantie.
Om meer inzicht te geven in de getroffen megaschikkingen, publiceert het OM nu uitgebreidere persberichten. Zo werd bij de recordschikking van 775 miljoen euro met ING voor het faciliteren van witwassen een uitgebreid feitenrelaas gepubliceerd en werd de volledige schikkingsovereenkomst vrijgegeven. Op deze manier is er feitelijk weinig verschil tussen een schikking en een veroordeling, zegt het OM. Maar volgens Van der Burg schreeuwt de samenleving om nog meer openheid. Een wetswijziging om een rechterlijke toets mogelijk te maken zal volgens hem twee jaar in beslag nemen. Er kan worden gedacht aan het instellen van gespecialiseerde toetsingskamers die zich uitsluitend bezighouden met het beoordelen van hoge transacties. Mocht de rechter de schikking afwijzen, dan moet de onderneming alsnog worden gedagvaard en zal de zaak ter terechtzitting moeten worden behandeld. Een andere mogelijkheid tot verbetering van de transactie ziet Van der Burg in het verplichten van ondernemingen tot een storting in een schadefonds voor de slachtoffers.
Pleidooi ondersteund door TI-NL
Het pleidooi van Van der Burg komt overeen met meerdere aanbevelingen die Transparency International Nederland (TI-NL) eerder heeft gedaan over de wettelijke oplegging van verbeterprogramma’s en rechterlijke toetsing van megaschikkingen, onder meer in het working paper “Corruptiebestrijding in Nederland 2.0.” De Raad voor de Rechtspraak pleit ook al langere tijd voor een toetsende rol van de rechter bij de totstandkoming van megaschikkingen. De Tweede Kamer is ook voorstander, zo bleek uit de aangenomen motie die werd ingediend door D66 en SP.
Ook de ministeries van Economische Zaken en Financiën kijken naar manieren om de transactiepraktijk te verbeteren. Vorige week bleek dat zij een zwarte lijst willen opstellen van ondernemingen die een schikking hebben getroffen met het OM. Er wordt onderzocht of er juridische mogelijkheden zijn om deze ondernemingen uit te sluiten bij aanbestedingen door de overheid. De plannen voor een dergelijke lijst zouden al in een vergevorderd stadium zijn, meldt het FD.
Verder pleit TI-NL al langere tijd voor een rol van slachtoffers in corruptiezaken. Hierbij staan transparantie en verantwoorde terugbetaling van de gestolen gelden aan de rechtmatige eigenaar voorop. De rol van slachtoffers van grootschalige corruptie is vooralsnog volledig onderbelicht op nationaal, regionaal en internationaal niveau. TI-NL juicht het pleidooi van Gerrit van der Burg dan ook toe en moedigt het OM aan hier snel verandering in te brengen.