Amsterdam, 21 mei 2019 – Vorige week, op 16 mei 2019, werd door de Europese Commissie een auditrapport naar Praag gestuurd waarin de Tsjechische premier en zakenman Andrej Babiš wordt beschuldigd van fraude. Deze fraude zou betrekking hebben op misbruik van de politieke macht van de premier om Europese subsidies binnen te halen voor zijn eigen bedrijf, Agrofert. De vooruitbetaling van meer dan 100 miljoen euro is niet conform de nieuwe Europese Financiële Verordening, die onder meer tot doel heeft belangenverstrengeling tegen te gaan. De zaak werd in augustus 2018 al door de Tsjechische Piratenpartij aan het licht gebracht en hoewel de Europese Commissie drie maanden de tijd had om op de klacht te antwoorden, is deze termijn al aanzienlijke tijd overschreden.

De man met het geld

Andrej Babiš is naast premier bedrijfsleider van landbouwmagnaat Agrofert en kan zich de tweede rijkste man van Tsjechië noemen. In Tsjechië heeft het rijkdom van Babiš geen goede reputatie en wordt hij vaak in verband gebracht met intimidatie, maffiapraktijken en schimmige politieke connecties. Ook zijn verleden bij de beruchte voormalig Tsjechoslowaakse geheime dienst (STF) zet vraagtekens bij zijn achtergrond. Sinds Babiš in 2014 aantrad als premier en daarbij de Europese landbouwsubsidies in zijn portefeuille kreeg, stegen de subsidies voor Agrofert van 23 naar 81 miljoen euro. Uit een opiniestuk van de Europese Commissie – daterend uit november 2018 – blijkt duidelijk dat het hier in de ogen van de juridische dienst wel degelijk gaat om belangenverstrengeling. De conclusie is duidelijk: ‘ofwel moet hij alle banden met het bedrijf verbreken, ofwel moet het bedrijf stoppen Europese subsidies te ontvangen.’

Radiostilte bij de Europese Commissie

Eind december 2017 schreef Transparency International Nederland al een artikel over het twijfelachtige verleden van Andrej Babis. De Tsjechische Piratenpartij – de grootste oppositiepartij in Tsjechië – diende over de situatie op 2 augustus 2018 een formele klacht in bij Europese Commissie. Na het uitblijven van een antwoord, spande de partij vorige week een rechtszaak aan bij het Europees Hof van Justitie tegen de Europese Commissie voor het overschrijden van de wettelijk vastgelegde termijn van drie maanden die Commissie had om op de klacht te antwoorden. Bart Staes, een Belgische Europarlementariër, houdt zich al jaren bezig met het dossier en noemt de klacht van de Piratenpartij ‘zeer terecht’.

Belangrijk precedent

De Piratenpartij verdenkt de Europese Commissie van het opzettelijk vertragen van de zaak met het oog op de aankomende Europese verkiezingen, terwijl het juist belangrijk is voor burgers om te weten welke politici mogelijke fraude in de doofpot proberen te stoppen. De reden voor deze vertraging is hoogstwaarschijnlijk gelegen in de politieke gevoeligheid van de zaak. De zaak wordt gezien als een zogeheten ‘test-case’ en de uitspraak van de Europese Commissie in deze zaak zal een belangrijk precedent vormen in de uitvoering van de nieuwe Financiële Verordening. Het opiniestuk van de juridische afdeling van de Europese Commissie wijst hier al op.

David Ondráčka, directeur van Transparency International Tsjechië, zegt dat ze Babiš voor dat blok willen zetten: “ik denk dat zijn bedrijf fundamenteler is voor hem. Als Agrofert geen subsidies meer zou krijgen, zou dat Babiš economisch echt pijn doen. En dan weet hij dat zijn politieke positie eerder schadelijk dan voordelig is voor zijn zakenimperium. Dan weet hij dat hij de politiek moet verlaten. Dit kan een belangrijk precedent worden.”

Ondanks het uitblijven van antwoord van de Europese Commissie, is de liberale Europese fractie – de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) – waarvan de partij van Babiš, ANO 2011, deel uitmaakt, begonnen met het afbouwen van steun voor de partij. Hoe dit de uitkomst van de verkiezingen van aanstaande donderdag zal beïnvloeden is niet bekend.

Als een kat om de hete brij heendraaien?

Daarnaast is de Babiš zaak niet de enige beslissing waar de Europese Commissie vakkundig omheen draait zo kort voor de verkiezingen. Momenteel liggen er meerdere zaken bij de Commissie over onder meer misbruik van EU-subsidies door Oost-Europese landen, gebrekkige compliance met fiscale wetgeving door West-Europese landen, waaronder Nederland, en gebrekkige hervormingen binnen het bankwezen. Hierbij kan gedacht worden aan het onderzoek van Europese Bureau voor Fraudebestrijding naar Orban en zijn schoonzoon Istvan Tiborcz, en de aanhoudende problematiek omtrent Italië wat de regels aangaande de toenemende staatsschuld aan zijn laars lapt.

Euronews spreekt in deze context van een poging van de Europese Commissie om kiezers niet te beïnvloeden met dergelijke zaken. Echter, er is ook veel kritiek op deze passieve houding. Hebben wij immers niet het recht om te weten welke politici transparantie en integriteit hoog in het vaandel hebben staan en welke de EU slechts zien als een financieringsmogelijkheid voor hun agrarische achtertuin?