Amsterdam, 7 mei 2019 – Met de Europese verkiezingen (#EP2019) voor de deur publiceerde onderzoeksplatform Follow the Money vorige week een dataset waarin 997 donaties aan Europese partijen in de periode 2014-2018 zijn weergegeven. Uit het onderzoek bleek dat een totaalbedrag van 8,7 miljoen euro uit 57 verschillende landen via deze bron van inkomsten de partijkassen instroomde. Follow the Money stelde naar aanleiding van deze gegevens de vraag: ‘wie zijn de gulle gevers van Europese politieke partijen, en wat zijn de beweegredenen van bedrijven, organisaties en individuen om de portemonnee te trekken?’

Het onderzoek van Follow the Money bestaat uit twee datasets gebaseerd op de jaarrekeningen van tien Europese partijen uit de periode 2014-2018 en een overzicht van de donaties uit dezelfde periode aan alle vijftien Europese politieke partijen. Bij het analyseren van de jaarrekening liep de organisatie al tegen het eerste transparantieprobleem aan: de ingescande jaarrekeningen waren slecht leesbaar. Volgens de onderzoekers van de dataset kan in dit verband worden gesproken van ‘Brusselse schijntransparantie’. Daarnaast geven partijen donaties niet als zodanig op en worden dezen vaak onder verschillende posten weggeboekt. Donaties worden aangemerkt als ‘sponsoring’, ‘special contribution’ of ‘project contribution’. Daarnaast verschilt het soms ook nog per partij en boekjaar hoe de donaties gekwalificeerd worden. Dit vermoeilijkte het onderzoek aanzienlijk.  Daar waar bepaalde donaties niet goed te traceren waren, nam het onderzoeksteam contact op met de desbetreffende partijen, maar vaak zonder succes. Sommige partijen (zoals de conservatieven van de ACRE) reageerden helemaal niet en anderen (zoals de christen-conservatieven van de ECPM) lieten weten ‘geen informatie te mogen verstrekken’. Voor zover openheid van zaken…

Het onderzoek

Ondanks dat het bedrag van 8,7 miljoen euro aan donaties in het niet valt bij het totale inkomen van 230 miljoen in de Europese verkiezingen, is het bedrag wel van groot politiek belang. Zo kwam de Alliantie van Liberalen en Democratie in Europa (ALDE) de laatste jaren onder vuur te liggen nadat bekend werd dat zij donaties ontvangen van biochemische multinationals waaronder Monsanto-Bayer. Na aanhoudende druk uit de politiek besloot de fractie geen donaties van bedrijven meer aan te nemen. Daarnaast wordt het totaalbedrag aan donaties ieder jaar groter. Europese partijen en denktanks kunnen wettelijk pas sinds 2008 donaties ontvangen. In dat jaar lag het totaalbedrag nog op (slechts) 200.000 euro.

Donateurs

Een andere interessante observatie uit het onderzoek is dat grote partijen niet per se ook het grote geld binnenhalen. Het zijn daarentegen de kleinere politieke organisaties met concretere agenda’s die de donaties van niet-partij gerelateerde organisaties en bedrijven binnenhalen. Daarnaast wordt ook duidelijk dat de Eurosceptische partijen aan donaties een goede bron van inkomsten hebben en dat de grootste bedragen afkomstig zijn van donateurs uit Duitsland, Polen en de Verenigde Staten. De identiteit van de donateurs loopt uiteen van Disney, Coca Cola en de Amerikaanse telecomgigant AT&T tot IJslandse walvisvaarders, en de Georgische oligarch en voormalig minister Kakha Bendukidze. Het gehele overzicht en het volledige dossier is te vinden op de site van Follow the Money.

Ruimte voor verbetering

Naar aanleiding van het onderzoek werd op 6 mei jl. in Pakhuis de Zwijger een interessante bijeenkomst georganiseerd om de Brusselse partijkassen onder de loep te nemen. Onderzoeksjournalisten Dieuwertje Kuijpers en Lise Witteman presenteerden de dataset, waarna een paneldiscussie tussen bijzonder hoogleraarSarah de Lange aan de UvA, wetenschappelijk medewerker van KU Leuven Wouter Wolfs en #EP2019 SP-kandidaat Fenna Feenstra plaatsvond. Hierbij werd de wetgeving op Europees en nationaal niveau besproken, het zelfreinigend vermogen van Europese partijen en fracties geanalyseerd en was het algemene sentiment dat zolang er voldoende transparantie is omtrent de donaties en de identiteit van de donateurs, het systeem van donaties an sich geen probleem hoeft te zijn. Echter, er is nog aanzienlijke ruimte voor verbetering wat betreft deze transparantie. De rol van de partijen – zowel op nationaal als Europees niveau – werd hierin meermaals benadrukt.

#EP2019 Transparency Pledge

Een belangrijke eerste stap om de benodigde transparantie te bewerkstelligen, is de politieke belofte zoals deze uiteen is gezet in de Transparency Pledge voor kandidaten van het Europees Parlement. Hierin roept Transparency International kandidaten bij de Europese verkiezingen op om het volgende toe te zeggen:

• Transparant en ethisch zijn in al mijn parlementaire activiteiten. Ik zal daarom details over het gebruik van mijn toelagen publiceren, alleen vergaderingen met geregistreerde lobbyisten accepteren en mijn vergaderingen met hen online publiceren.
• Afkoelen na het verlaten van het Europees Parlement. Dat betekent dat ik niet lobby voor een organisatie uit het EU-transparantieregister terwijl ik nog steeds de overbruggingstoelage ontvang.
• Het ondersteunen van de oprichting van een onafhankelijk orgaan voor ethisch toezicht dat belangenconflicten, de draaideur en lobbytransparantie bewaakt.

Als u een kandidaat bent voor de Europese verkiezingen van 2019, vul dan onderstaand formulier in.