Amsterdam, 23 juli 2019 – Veel politieke partijen in de Tweede Kamer staan open voor ondoorzichtige, grote giften, zo concludeert De Telegraaf naar aanleiding van een undercoveronderzoek. De partijen in kwestie waren bereid actief mee te denken over constructies waardoor hoge bedragen anoniem konden worden overgemaakt. Daarmee laten zij de bereidheid zien de wet te omzeilen als dat hen financiële voordelen biedt.
15.000 euro in een envelop
De krant belde en mailde met alle partijen die zitting hebben in de Tweede Kamer. Dat deed ze onder een pseudoniem. Deze ‘Dennis Rietbergen’, zogenaamd transportondernemer, zou bereid zijn 15.000 euro te doneren aan de partij in kwestie, onder voorwaarde dat hij anoniem zou blijven. Wettelijk mag een anonieme donateur slechts maximaal 4500 euro per jaar schenken.
De partijen bleken echter bereid flink mee te denken. Zo gaven de meeste de tip om het bedrag op te knippen in kleinere giften over meerdere jaren, zodat anonimiteit van de schenker gegarandeerd zou zijn. Medewerkers van de VVD, Denk, D66 en ChristenUnie gingen nog een stapje verder. Zij adviseerden ook het bedrag op te knippen, maar het vervolgens via familieleden door te sluizen. Zo zou de volledige geldsom alsnog binnen een jaar overgemaakt kunnen worden. Het CDA liet de weldoener weten het geld het beste via een stichting over te kunnen maken, zodat de transactie niet meer naar hem terug zou zijn te herleiden.
Bij 50Plus spande men de kroon. De manager van het partijbureau vertelde de ‘donateur’ dat het totale bedrag van 15.000 euro ook in een envelop mocht worden langs gebracht, en dat zij zorg zou dragen voor de anonimiteit in de boeken. Bovendien zegde zij politieke invloed toe, door hem te beloven de zaken die hij belangrijk vond anoniem aan het partijbestuur door te spelen. Ook met eventuele belastingaftrek werd rekening gehouden, getuige de belofte van een ontvangstbewijs na de schenking. Partijvoorzitter Dales heeft na de verschijning van het artikel laten weten dat de bewuste medewerker wegens een ‘ernstige vertrouwensbreuk’ moet vertrekken.
Slechts een paar partijen wezen de zich als schenker voordoende redacteur op de regels: SP, Partij voor de Dieren en Forum voor Democratie. De PVV reageerde niet op het verzoek van de Telegraaf.
Adviezen ondoorzichtige giften ’tegen geest der wet’
Hoewel de meeste van de door de partijen voorgestelde constructies formeel niet tegen de wet ingaan, zijn ze in ieder geval bedoeld deze te omzeilen. Gerrit Voerman, hoogleraar ontwikkeling en functioneren van het Nederlandse en Europese partijstelsel, noemt de adviezen in De Telegraaf ’tegen de geest der wet’. Hoogleraar politicologie Ingrid van Biezen is dezelfde mening toegedaan, met name over het inzetten van familieleden als tussenpersoon.
De Raad van Europa wijst bij monde van integriteitsexpert Jan Kleijssen in De Telegraaf op de gebrekkige omgang van partijen met de bestaande regelgeving: ‘Integriteit lijkt nu eerder een voetnoot in de politieke agenda in plaats van het hoofdstuk dat het zou moeten zijn.’ Hij benadrukt verder het belang van integriteit als thema op de politieke agenda, omdat dat ‘voor het publieke vertrouwen in het democratisch bestel zo belangrijk is’.
Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken toont zich voorzichtig door erop te wijzen dat de ondoorzichtige giften uiteindelijk geen doorgang vonden, maar vindt de bereidheid van een aantal partijen daartoe wél aanleiding om opheldering te vragen: ‘Hoewel de wet in materiële zin niet is overtreden omdat er geen gift is gedaan, lijkt een aantal partijen niet in de geest van de wet te handelen.’ Momenteel werkt de minister aan een herziening van de Wet financiering politieke partijen (Wfpp). Volgend jaar volgt naar verwachting de behandeling van de Wet op politieke partijen, waarin de Wfpp zal opgaan. Ollongren stelde eerder al dat een onafhankelijke toezichthouder mogelijk onderdeel uit gaat maken van deze nieuwe wet.