Amsterdam, 13 februari 2020 – Afgelopen week publiceerde de Volkskrant de Politieke Integriteitsindex 2019. De VVD is wederom de partij met de meeste integriteitsaffaires. De meeste integriteitsaffaires betroffen misdragingen in de vrije tijd, zoals dronkenschap en fraude. Transparency International Nederland hoopt dat met de groeiende aandacht voor integriteit binnen de Eerste en Tweede Kamer, het aantal integriteitsschendingen de komende jaren afneemt.
De Politieke Integriteitsindex
De Politieke Integreitsindex (PI-Index) brengt sinds 2013 integriteitsaffaires van Nederlandse politici in kaart. De opstellers van de PI-Index, Leo Huberts (emeritus hoogleraar bestuurskunde aan de VU en lid van Raad van Advies van Transparency International Nederland), Muel Kaptein (hoogleraar bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit) en onderzoeksjournalist Bart de Koning, noteren een integriteitsaffaire als het gaat om het overtreden van geldende morele waarden, normen en regels. Dit kunnen ook (per partij verschillende) interne regels zijn. Het gaat hierbij expliciet om affaires en niet in alle gevallen om onomstotelijk vastgestelde schendingen. Wel moet de betrokken politicus zijn afgetreden en/of gesanctioneerd zijn, of de feiten moeten voldoende ernstig en geloofwaardig zijn en in de pers tot vraagtekens over iemands integriteit hebben geleid.
Integriteitsaffaires 2019
In 2019 belandden er 42 affaires in de Politieke Integriteitsindex, tegen 54 in 2018, 39 in 2017 en 47 in 2016. De grootste affaire dit jaar betrof het strafrechtelijk corruptieonderzoek van Richard de Mos en Rachid Guernaoui van Groep de Mos/Hart voor Den Haag. De twee wethouders worden verdacht van het tegen betaling regelen van vergunningen. Beide wethouders ontkennen nog steeds, maar moesten wel aftreden. VVD-politici zijn – als altijd sinds de start van de PI-index – verantwoordelijk voor het grootste aantal affaires, 10 van de 42 dit jaar. Naast Klaas Dijkhoff, die een dubbele reiskostenvergoeding kreeg, raakte toen nog VVD-kamerlid Wybren van Haga maar liefst drie keer in opspraak, voor hij uit de partij werd gezet. Verder valt op dat verreweg de meeste affaires, 13 van de 42, misdragingen in de vrije tijd betreffen. De meest opmerkelijke is de GroenLinks-wethouder in Diemen die stennis schopte op een terras en tekeer ging tegen toegesnelde politie, die later ook nog eens ghb in zijn tas vond.
Scherpere integriteitsregels gewenst
Transparency International Nederland streeft naar verbetering van de politieke integriteit. Na jarenlang aandringen van onder andere GRECO, de anticorruptiewerkgroep van de Raad van Europa, zijn er sinds 2019 nieuwe gedragscodes van de Eerste Kamer en Tweede Kamer. Deze zijn een stap in de goede richting, maar gaan nog niet ver genoeg. Zo zou er een onafhankelijk toezichthouder moeten komen van het geschenken, reizen- en giftenregister. Dat blijkt bijvoorbeeld nodig na de affaires met Pechtold (D66) en Baudet (FvD) die verzuimden het register in te vullen, maar daarbij meenden dat het om privékwesties ging. Ook pleit TI-NL voor een verplicht lobbyregister met onafhankelijk toezicht, en voor het wettelijk instellen van een afkoelperiode voor politici om draaideurconstructies te voorkomen.
Om het voor burgers makkelijker te maken wat de nevenbelangen van hun vertegenwoordigers in het parlement zijn, en daarmee beter zicht te hebben op eventuele belangenverstrengeling, ontwikkelde TI de online tool Integrity Watch. Afgelopen jaar vond de lancering van de Europese Integrity Watch plaats. Later dit jaar volgt de Nederlandse versie.