Amsterdam, 5 maart 2020 – Gisteren is tijdens het algemeen overleg van de Kamercommissie BZK het advies van de Nationale Ombudsman over het Huis voor Klokkenluiders besproken.Vanwege de gebleken tekortkomingen in de Wet Huis voor klokkenluiders, het gebrekkig functioneren van het Huis en de ophanden zijnde implementatie van de EU-richtlijn inzake klokkenluidersbescherming, is, in lijn met het advies, besloten om de evaluatie van de Wet te vervroegen naar dit voorjaar. TI-NL juicht dit besluit toe maar heeft in een Nota een aantal kritische kanttekeningen en aanbevelingen gedaan aan de Minister van Binnenlandse Zaken.
De Minister heeft in het algemeen overleg aangegeven dat hij naar aanleiding van de Nota met TI-NL in gesprek zal gaan. “Ook zullen zij heel nadrukkelijk worden betrokken bij de evaluatie van de Wet. Ik hecht zeer veel waarde aan hun inbreng”. Verder bepleit D66 net als TI-NL dat advies en onderzoek ondergebracht moet worden in twee verschillende organisaties. Initiatiefnemer Van Raak (SP) deelt onze zorg over een te grote nadruk op het Huis als kennisinstituut: “Dat staat in geen enkele Wet en kennisinstituten die groeien aan de boom. De Wet moet worden uitgevoerd, er moeten onderzoeken worden gedaan en klokkenluiders moeten worden beschermd.”
Kritische kanttekeningen
TI-NL heeft een tweetal kritische kanttekeningen op het advies van Zutphen en de reacties, die de kern van het advies raken. Het betreft onze zorg dat:
1) de adviestaak zal worden beperkt ten behoeve van de onderzoekstaak van het Huis voor Klokkenluiders. Dat de adviestaak geen prioriteit krijgt is in strijd met de wet, wetsgeschiedenis, de naam van het Huis en de eerste aanbeveling van de commissie-Ruys: “Ga als Huis ondubbelzinnig staan voor wat je bent: een Huis voor klokkenluiders.”
2) Mocht er toch worden ingezet op onderzoek, dan dient er zorg voor worden gedragen dat het Huis hiertoe voldoende middelen en kennis heeft. De huidige enorme achterstand van het Huis inzake onderzoekszaken, laat zien dat die nu ontbreken. Bovendien dient de meerwaarde ten opzichte van onderzoek door OM, FIOD, politie, inspectie etc. aangetoond te worden.
Aanbevelingen evaluatie Wet Hvk, herinrichting Huis en implementatie EU-richtlijn
In een Nota geeft TI-NL aanbevelingen voor de evaluatie van de Wet en ten gevolge daarvan de herinrichting van het Huis, en gaan we tevens in op de hoofdzaken voor de implementatie van de EU-richtlijn inzake klokkenluidersbescherming:
Evaluatie Wet Huis voor klokkenluiders
1. Stel bescherming van klokkenluiders ondubbelzinnig als doel in de Wet
2. Keer bewijslast bij benadeling om
3. Bescherm getuigen, onderzoekers en andere betrokkenen
4. Breid bescherming ZZP’ers, vrijwilligers en stagiairs uit
5. Maak anoniem melden mogelijk
6. Alle vormen van melden moeten bescherming genieten
7. Schrap vereiste “maatschappelijk belang” in definitie misstand
Herinrichting Huis voor Klokkenluiders
1. Splits advies en onderzoek ook in de praktijk en breng het onder bij twee verschillende instanties
2. Zorg dat klokkenluiders in de tussentijd niet in de kou komen te staan
3. Geef het Huis een sanctionerende bevoegdheid
4. Betrek het maatschappelijk middenveld en de private sector in op te richten Raad van Advies
De volledige Nota is hier te vinden.