Amsterdam, 28 mei 2020 – Vandaag publiceert TI-NL haar onderzoeksrapport Whistleblowing Frameworks 2019. Door middel van een survey en publieke data onderzocht TI-NL de klokkenluidersprogramma’s van 68 bedrijven in de sectoren handel, industrie, financiën en energie in Nederland. Het onderzoek richtte zich op drie dimensies: bescherming tegen benadeling, de meld- en onderzoeksprocedures en de bedrijfscultuur. Met name op het gebied van de bedrijfscultuur valt er nog veel te winnen voor bedrijven.

Het onderzoeksrapport Whistleblowing Frameworks 2019 geeft inzicht in de huidige kwaliteit van klokkenluidersbescherming bij de onderzochte bedrijven middels een ranking en geeft aanbevelingen om een betere bescherming aan melders op de werkvloer te implementeren die voldoet aan de nieuwe Europese klokkenluidersrichtlijn.

Voornaamste conclusies Whistleblowing Frameworks 2019

De gemiddelde score van de bedrijven op alle drie de dimensies ligt met 45% beneden het gemiddelde. Een kwart van de onderzochte bedrijven scoort 75% of hoger. AkzoNobel heeft de hoogste score met 83,6%.

Bescherming tegen benadeling

• Een kwart van de onderzochte bedrijven biedt een melder niet de mogelijkheid anoniem een misstand te melden.
• Hoewel driekwart van de bedrijven een benadelingsverbod kent, biedt slechts twee derde van de bedrijven de mogelijkheid om vergelding te melden.*

De meld- en onderzoeksprocedures

• De helft van de bedrijven heeft de procedures niet op orde en scoort minder dan 50%.
• Maar liefst 26 bedrijven laten na de melder binnen 3 maanden te informeren over de opvolging van de melding. De klokkenluidersrichtlijn vereist dat die termijn niet langer dan 3 maanden is.

De bedrijfscultuur

• Maar 24% van de bedrijven doet onderzoek naar de bekendheid van het klokkenluidersprogramma onder werknemers.
• Slechts een kwart van de bedrijven publiceert de uitkomsten van klokkenluiderszaken intern (geanonimiseerd).

Eigenschappen van een effectief klokkenluidersprogramma

Medewerkers zijn de ogen en oren van elke organisatie en een klokkenluidersprogramma is een essentieel onderdeel van goed bestuur en risicobeheer. Duidelijke meldprocedures helpen bedrijven, overheidsinstanties en non-profitorganisaties te beschermen tegen de gevolgen van wangedrag, waaronder wettelijke aansprakelijkheid, ernstige financiële verliezen en blijvende reputatieschade.

Een effectief klokkenluidersprogramma bevordert ook een bedrijfscultuur waar vertrouwen en openheid centraal staat. Onderzoek toont aan dat, naast effectieve meldprocedures en toegankelijke meldkanalen, een positieve perceptie van de bedrijfscultuur met betrekking tot integriteit en openheid, de kans doet toenemen dat werknemers vermoedens van misstanden intern zullen melden.

Drie essentiële componenten voor een effectief klokkenluidersprogramma:

1. Robuuste bescherming: melders van misstanden moeten veilig, vertrouwelijk en desgewenst anoniem melding kunnen doen (zowel van vermoedens van misstanden als van benadeling) en moeten worden beschermd tegen alle vormen van benadeling. Organisaties horen een beleid te voeren waarbij elke vorm van benadeling tegen een melder wordt verboden en gesanctioneerd.
2. Transparante procedures en toegankelijke kanalen: organisaties moeten op passende wijze potentiële melders informeren over de procedures en de interne, externe en publieke meldkanalen. Interne procedures moeten zorgen voor een grondige, tijdige en onafhankelijke afhandeling van een melding, en waar mogelijk terugkoppelen over de bevindingen. Bedrijven moeten toegankelijke, diverse en betrouwbare kanalen aanbieden om misstanden te melden, die vertrouwelijkheid garanderen.
3. Stimuleren open cultuur: het leiderschap van een bedrijf moet een ‘spreekcultuur’ bevorderen door een psychologisch veilige werkplek te creëren waarin werknemers worden aangemoedigd hun zorgen te delen en vermoedens van misstanden te melden zonder angst voor vergelding. Door het goede voorbeeld te geven en open en transparante communicatie te voeren, wordt het juiste gedrag op de werkplek gestimuleerd. Over het algemeen is eerlijkheid en openheid in een discussie over standpunten, emoties en dilemma’s een ondubbelzinnige indicator van de ethische focus van de organisatie.

Hoe kunnen bedrijven voldoen aan de eisen van de EU-klokkenluidersrichtlijn?

Het belang van effectieve klokkenluidersprogramma’s bij bedrijven is toegenomen sinds de komst van de nieuwe Europese klokkenluidersrichtlijn. Nederland moet deze richtlijn uiterlijk op 17 december 2021 omzetten in nationale wetgeving. Dit brengt extra wettelijke verplichtingen met zich mee voor klokkenluidersregelingen naar Nederlands recht. Zo stelt de klokkenluidersrichtlijn dat de werkgever, in geval van vermeende benadeling van een melder, moet bewijzen dat hij de klokkenluider niet heeft benadeeld als gevolg van de melding. Ook moeten melders van zowel interne als externe meldingen bescherming genieten, en kan de melder, afhankelijk van de individuele omstandigheden, zelf het meest geschikte kanaal te kiezen. Dit maakt het voor bedrijven nóg belangrijker om een effectief klokkenluidersprogramma te implementeren en klokkenluiders aan te moedigen intern te melden in plaats van extern.

De richtlijn brengt dus ook voor bedrijven in Nederland grote veranderingen met zich mee. Afhankelijk van de manier waarop Nederlandse wetgevers de richtlijn omzetten in nationale wetgeving, moeten bedrijven die al een interne meldprocedure hebben, hun systeem mogelijk beter in staat stellen om bijvoorbeeld anonieme meldingen te behandelen. Mogelijk moeten ze ook de reikwijdte van toegestane onderwerpen uitbreiden en de interne verantwoordelijkheden opnieuw definiëren.

De volledige studie “Whistleblowing Frameworks 2019″ kunt u hier downloaden.

* In eerste instantie stond in dit bericht abusievelijk dat minder dan de helft van de bedrijven de mogelijkheid biedt om vergelding te melden. Dit is gecorrigeerd op 4-6-2020.