Utrecht, 29 juli 2020 – Megaschikkingen van bedrijven met het Openbaar Ministerie zullen binnenkort al beoordeeld gaan worden door een onafhankelijke toetsingscommissie. De commissie wordt ingesteld vooruitlopend op de bij wet te regelen onafhankelijke rechterlijke toetsing.

Deze maatregel kondigde minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid eind juni aan in een brief aan de Tweede Kamer.

Rechterlijke toetsing megaschikkingen

In 2018 is door de Tweede Kamer een motie van SP en D66 aangenomen die het kabinet oproept megaschikkingen door een rechter te laten toetsen. Aanleiding voor de motie was het ongenoegen over de sfeer van achterkamertjes en het gebrek aan openlijke verantwoording bij eerdere grote schikkingen, en daarmee het gebrek aan publieke controle. De minister erkende in reactie hierop in januari 2019 dat de totstandkoming van een hoge transactie zich buiten de openbaarheid afspeelt en dat daarbij geen rechterlijke toetsing plaatsvindt over de rechtmatigheid en proportionaliteit van de transactie. De minister zegde daarbij toe een rechterlijke toets bij hoge transacties uit te werken.

Tijdelijke regeling

Vooruitlopend op de wettelijke regeling heeft de Minister besloten een tijdelijke regeling op te nemen in de OM-Aanwijzing voor hoge transacties, waarin voorgenomen hoge transacties voortaan door een onafhankelijke commissie zullen worden getoetst en niet langer aan de Minister van Justitie en Veiligheid zullen worden voorgelegd.

Het OM zou eind juni nog bezig zijn met de samenstelling van de toetsingscommissie. Om de wijze van toetsing door de commissie te laten aansluiten bij een toekomstige rechterlijke toetsing zou een oud-rechter in de commissie worden benoemd. De nieuwe Aanwijzing treedt naar verwachting rond 1 september a.s. in werking zodra de toetsingscommissie is samengesteld en de voorzitter en leden zijn benoemd.

Na de zomer gaat het wetsvoorstel over de rechterlijke toetsing van hoge transacties in consultatie, daarna volgt de parlementaire behandeling.

Onafhankelijke toetsing in lijn met pleidooi TI-NL

Deze ontwikkeling is in lijn met eerdere aanbevelingen die Transparency International Nederland (TI-NL) heeft gedaan over de wettelijke oplegging van verbeterprogramma’s en rechterlijke toetsing van megaschikkingen, onder meer in het working paper “Corruptiebestrijding in Nederland 2.0.” Ook is het een vervolg op eerdere Kamervragen van D66 over omkoping door Nederlandse bedrijven in het buitenland, naar aanleiding van het rapport “Exporting Corruption” van Transparency International.