Transparency International heeft nieuw onderzoek gedaan naar de politieke integriteit in acht landen van de Europese Unie en binnen de EU-instellingen. Het onderzoeksrapport Debugging democracy: open data for political integrity in Europe, richt zich op het openbaar maken van vergoedingen en belangen, politieke financiering en lobbyen, en onthult een lappendeken van inefficiënte wetgeving in de regio. ‘‘Uit dit rapport blijkt dat de kwaliteit en toegankelijkheid van deze data ondermaats is, en efficiënt toezicht ontbreekt. Dit is een beschamende conclusie. We kunnen moeilijk Polen en Hongarije de maat nemen, als we zelf onze zaken niet op orde hebben’’, stelt Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland.

Iedere geïnteresseerde kan aanwezig zijn bij de (online) presentatie van het rapport, vanmiddag van 13:00 – 15:00 uur. Lousewies van der Laan, directeur TI-NL, trapt de online-presentatie af. Inschrijven voor dit (gratis) online evenement ‘‘Debugging Democracy: open data for political integrity in Europe’’ kan hier.

IntegrityWatch Europe: Politieke integriteit in Europa

Het rapport vergelijkt 18 datasets ten aanzien van drie deelonderwerpen: lobbyen, de (financiële) belangen van overheidsbekleders en politieke financiering. De datasets zijn afkomstig van de acht EU-landen Frankrijk, Griekenland, Italië, Letland, Litouwen, Nederland, Slovenië en Spanje. Ook worden de Europese Commissie en het Europees Parlement onder de loep genomen.

De data van het rapport komen voort uit het Integrity Watch Europe project van Transparency International. In het kader van dit project is in elk land een Integrity Watch-tool ontwikkeld om de data toegankelijk te maken voor burgers, journalisten en het maatschappelijk middenveld, zodat deze de integriteit van politieke besluiten kunnen monitoren.

Data blijken onvolledig en moeilijk toegankelijk

Uit het rapport “Debugging democracy: open data for political integrity in Europe” komt naar voren dat de publieke data vaak van slechte kwaliteit zijn: onvolledig of onjuist. De kwaliteit moet drastisch verbeteren, om publieke controle mogelijk te maken. Transparency International pleit er ook voor dat data aangaande politieke integriteit online beter beschikbaar worden gemaakt, zodat het grote publiek er gemakkelijk toegang tot heeft.

Verder wordt in het rapport geconcludeerd dat het instellen of versterken van een onafhankelijk, wettelijk mandaat voor toezichthoudende instanties van groot belang is. Ten slotte moeten voor de drie deelonderwerpen van het rapport verplichte regelgevende kaders worden opgesteld, want “zonder sterke integriteitsmaatregelen bedreigt politieke corruptie onze democratie en wordt het vertrouwen van de bevolking in hun regeringen ondermijnt”, stelt medeauteur Jon Vrushi, tevens Coördinator Onderzoek van Transparency International.

Openbaar maken van vergoedingen en belangen

Het rapport richt zich ten eerste op het openbaar maken van vergoedingen en belangen van parlementsleden. Om belangenverstrengeling tegen te gaan is transparantie op dit gebied nodig. Er blijkt echter inconsistentie in de rapportage van inkomensbronnen. In zowel Frankrijk, Italië, Griekenland, Letland, Nederland en Spanje ontbreekt informatie in de rapportage, is er sprake van meerdere typefouten, en komen regelmatig vage omschrijvingen van nevenactiviteiten voor. Dit is een groot probleem, want het merendeel van de onderzochte parlementariërs heeft ten minste één nevenactiviteit naast hun publieke functie. Een extreem geval zien we in Frankrijk, waar een parlementariër over maar liefst 36 nevenactiviteiten beschikt. De EU-instituties, de Europese Commissie en het Europees Parlement, kampen met nagenoeg dezelfde problemen.

Er is ook nauwelijks toezicht om mogelijke belangenverstrengeling tegen te gaan, blijkt uit het rapport. Spanje heeft helemaal geen toezichthoudend orgaan, terwijl de toezichthoudende instanties in Griekenland, Italië en Nederland over een te zwak mandaat en te weinig capaciteit beschikken om belangenverstrengeling op te sporen. Van Frankrijk en Letland kunnen deze landen mogelijk nog iets leren. Beide landen hebben onafhankelijke toezichthoudende instanties die een behoorlijk mandaat hebben om belangenverstrengeling tegen te gaan. De instanties missen echter vaak de middelen om echt een vuist te kunnen maken.

Politieke financiering

Politieke partijen hebben financiële middelen nodig om goed te functioneren. Het is dan ook van belang dat de financiering van deze partijen eerlijk en transparant verloopt. In het rapport wordt een vergelijking gemaakt tussen Letland en Italië. Ook hier komt de inconsistentie in de beschikbare data naar voren. Zo werden er fouten in de Italiaanse data gevonden, zoals het gebruik van verkeerde (bedrijfs-)namen. Ook komt aan het licht dat de meeste inkomsten voortkomen uit individuele donaties, voor een groot deel van Italiaanse politici zelf. Daarnaast neemt een klein gedeelte van de donoren (20%) het overgrote deel van de donaties (80%) op zich. Dit is ook het geval in Letland, waar de politieke financiering beter is gereguleerd. Dit kan zorgen voor een ongewilde, grote invloed van rijke donoren.

Lobbyregisters voor verhoogde politieke integriteit

Lobbyen is onderdeel van een gezonde democratie, maar het is van belang dat dit soort activiteiten op een transparante manier verlopen. Het rapport spreekt van de lobbyregisters en lobbyactiviteiten in Frankrijk, Litouwen, Slovenië en binnen de Europese Commissie en het Europees Parlement. De overige vijf landen beschikten niet over data aangaande lobbyactiviteiten.

Ook hier scoort Frankrijk relatief goed. De Fransen hebben maatregelen genomen om lobby transparantie te versterken. Dit geldt ook voor de Europese Commissie. Beide hebben een verplicht register dat alle georganiseerde lobbygroepen omvat. Er moet verschillende informatie worden opgegeven, zoals de lobbyuitgaven, de nagestreefde belangen en de identiteit van de lobbyisten. In Litouwen en Slovenië gaat het er schimmiger aan toe, met een vrijwillige rapportage in Litouwen en inconsistent rapporteren in Slovenië.

IntegrityWatch Nederland gaat maandag a.s. online!

Het Nederlandse platform www.integritywatch.nl wordt maandag 30 november a.s. gelanceerd. IntegrityWatch Nederland richt zich op politieke integriteit en het inzichtelijk maken van mogelijke belangenverstrengeling. Burgers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun gekozen volksvertegenwoordigers keuzes maken in het publieke belang, niet in hun privébelang. Daarom zijn heldere, goed ingevulde registers over nevenactiviteiten, giften en reizen essentieel voor onze rechtsstaat en het vertrouwen van mensen in onze democratie. Houd deze website dus in de gaten!

Voor eventuele (pers)vragen kunt u mailen naar communicatie@transparency.nl of bellen naar 0681083627.