Amsterdam, 9 februari 2021 – Michael van Woerden werd eerder aangesteld als compliance monitor namens de Wereldbank bij Nederlandse ondernemingen en is oprichter van expertise-platform ‘DeComplianceMonitor’. Dit is zijn gastcolumn.
“Op 22 januari 2021 schrijft minister Hoekstra de Tweede Kamer dat ING het betalingsverkeer voor de Rijksoverheid mag blijven verzorgen. ING heeft ‘zelfreinigende maatregelen’ getroffen, aldus de minister. Hij wijst daarbij op de Aanbestedingswet 2012 die voorschrijft dat een inschrijvende partij die kampte met ernstige compliance fouten in de gelegenheid moet worden gesteld om te laten zien dat voldoende maatregelen getroffen zijn om de tekortkomingen te herstellen. In 2018 sloot ING een megaschikking van €775 miljoen met het Openbaar Ministerie nadat bleek dat de bank haar witwascontroles verwaarloosde.
Het is niet voor het eerst dat de overheid als aanbestedende partij wordt geconfronteerd met ernstige integriteitschendingen door marktpartijen. Denk bijvoorbeeld aan de omgang met belangenconflicten, corruptie en misbruik van vertrouwelijke informatie door grote leveranciers van IT, wagenparken en bouwprojecten. Wanneer partijen niet onder (financieel) toezicht staan, dan zou de overheid als aanbestedende partij specifieke voorwaarden in het aanbestedingsproces moeten opnemen om naleving van integriteit en compliance te waarborgen. Dit biedt een gelijk speelveld, waardoor partijen die hun compliance goed op orde hebben betere papieren hebben.
Wanneer de overheid wegens geboden bijzondere expertise en productkwaliteit graag dóór wil met een partij die eerder op het gebied van compliance ernstig in de fout is gegaan, dan kan een geslaagd beroep op ‘zelfreiniging’ uitkomst bieden. Dit verlangt wel dat de overheid zo nodig nadere informatie inwint over de reikwijdte van het betreffende compliance programma en de effectiviteit hiervan ook onderzoekt.
Partijen hadden bij gelegenheid van de aanbesteding van het betalingsverkeer van de Rijksoverheid ook een stap verder kunnen gaan. Het geheel van ‘zelfreinigende maatregelen’ waar de minister nu naar verwijst zou openbaar gemaakt moeten worden. Denk daarbij aan de resultaten van een uitgevoerde ‘root cause analysis’, zodat duidelijk wordt welke lessen zijn getrokken door ING. Geschonden vertrouwen kan immers alleen worden hersteld door openheid van zaken. Ook de sector als geheel kan hiervan leren.
De samenleving zal vaker worden opgeschrikt door integriteitschendingen, óók bij gerenommeerde bedrijven waarmee de overheid graag zaken doet. Het stellen van nadere voorwaarden ten aanzien van compliance in het aanbestedingsproces en openheid van zaken biedt dan een nuttige, positieve prikkel tot blijvende verbetering.”
Michael van Woerden is lid van Transparency International Nederland. Hij werd eerder aangesteld als Compliance Monitor en Independent Expert namens de Wereldbank ten behoeve van integrale toetsing van de effectiviteit van compliance programma’s bij ondernemingen in Nederland.
Dit is een gastcolumn. Deze hoeft niet de (volledige) mening van Transparency International Nederland weer te geven.