Amsterdam, 23 februari – In 2020 hebben de Europese Staten een goede stap gezet met de goedkeuring van de Magnitsky Act. TI-NL vindt echter dat er nog een cruciale schakel ontbreekt: de aanpak van corruptie. In tegenstelling tot de Magnitsky Act in de Verenigde Staten en Canada ontbreekt in de EU de mogelijkheid om actoren aan te pakken die corrupt gehandeld hebben. Daarom ondersteunt TI-NL inspanningen ter uitbreiding van de EU Magnitsky Act en roepen wij de EU-lidstaten, waaronder Nederland, op om de uitbreiding te ondersteunen.
De Magnitsky Act werd na de dood van Sergei Magnitsky de internationale standaard voor de aanpak van mensenrechtenschenders. De Verenigde Staten voerde in 2012 als eerste de Magnitsky Act in. Het stelde de VS in de gelegenheid om met gerichte sancties (e.g. bevriezen van eigendommen en visa restricties) de toegang van malafide actoren in het Westen te beperken. Tot vorig jaar ontbrak een Europese aanpak, wat het lastiger maakte om internationale criminaliteit volledig uit het Westen te bannen. “Als je echt effectief wilt zijn met sancties, moet je de topmensen van foute regimes raken waar het echt pijn doet”, verklaart Lousewies van der Laan, directeur van Transparency INternational Nederland, “als de handlangers van autocraten, criminelen en mensenrechtenschenders niet maar naar hun huizen in London, bankrekeningen in Zwitserland of afstuderen van hun kinderen in de VS kunnen, dan komt er pas beweging”.
De totstandkoming van de EU Magnitsky Act
De ontwikkeling van een vergelijkbaar Europees sanctieregime werd in 2018 in gang gezet door de Tweede Kamerleden Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Pieter Omtizgt (CDA). Zij dienden een motie in bij de Tweede Kamer die het ministerie van Buitenlandse Zaken opriep het draagvlak onder EU-lidstaten te onderzoeken. Stef Blok heeft dit vervolgens middels een position paper naar voren gebracht bij EU-lidstaten. Er ontstond brede steun in het Europese Parlement voor een sanctieregime waarna er ook steun werd uitgesproken door de lidstaten.
De instemming vond plaats in december 2020. De ministers van Buitenlandse Zaken stemden in met een sanctieregime dat de EU bevoegdheid geeft om sancties op te leggen aan actoren die zich schuldig maken aan mensenrechtenschendingen. Dit omvat genocide, misdaden tegen de menselijkheid, mensenhandel, martelingen, seksueel geweld, schendingen van het recht op protest en willekeurige arrestaties. Het is een belangrijke stap vooruit in de aanpak van internationale mensenrechtenschendingen. Lousewies van der Laan: “We mogen heel trost zijn op de rol die Nederland gespeeld heeft bij het tot stand brengen van de Europese Magnistky Act. Het is alleen heel jammer dat corruptie nog ontbreekt”.
Wat moet er nog gebeuren?
Ondanks de positieve eerste stappen mist er een belangrijk sanctioneringsgrond in het regime: corruptie. Corrupte politici en hun handlangers maken daar handig gebruik. Zij kunnen deze mazen in EU-regelgeving exploiteren om toegang tot krijgen tot Westerse financiële markten terwijl zij Amerikaanse sancties opgelegd hebben gekregen. Het maakt de Europese Unie een veilige haven voor corrupte actoren.
Dat toegang een relevant probleem is wordt aangetoond door een recent voorbeeld. Global Witness en Platform to Protect Whistleblowers in Africa ontdekten dat een controversiële mijnbouwmagnaat, Dan Gertler, Amerikaanse regelgeving kan ontwijken via de EU. Gertler staat op de sanctielijst van de VS en heeft waarschijnlijk gebruik gemaakt van Europese jurisdictie om de sancties van de VS te omzeilen. De EU heeft momenteel geen instrumenten om hier tegen op te treden omdat Gertler op de sanctielijst staat op grond van corruptie. Het toont aan dat sancties het effectiefst zijn wanneer deze multilateraal ingevoerd worden.
TI-NL roept de Nederlandse overheid en andere EU-lidstaten op om deze schending toe te voegen aan het sanctieregime, corruptie in het buitenland kan geen plaats hebben in de EU. Overeenstemming van de wetgeving met internationale standaarden zoals in de VS, Canada en binnenkort het VK is noodzakelijk.