Amsterdam, 28 juni 2021 – CDA-donateurs verkregen met hun geldbedrag invloed op het verkiezingsprogramma, dat stelt Follow the Money na onderzoek op het gebied van partijfinanciering. Deze schijn van belangenverstrengeling onderstreept opnieuw het belang van transparantie met betrekking tot partijfinanciering.
Drie dagen voor het partijcongres van 9 januari 2021 stelde het partijbestuur van het CDA een reeks amendementen op het verkiezingsprogramma voor. De amendementen liggen dicht aan tegen de belangen van verschillende donateurs, aldus Follow the Money (FTM). Zo hadden donateurs Hans van der Wind (1,2 miljoen euro), stichting Nederlands Ondernemers Klimaat (247.000 euro), Johan Kaemingk (50.000 euro) en VDL (25.000 euro) volgens FTM alle vier belang bij de voorgestelde MKB-vriendelijke maatregelen.
Een van die maatregelen is ‘behoud en vereenvoudiging’ van de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR). Van der Wind zou in het verleden voor deze regeling hebben gelobbyt, zo stelt NRC. De BOR is een fiscale voorziening voor familiebedrijven. De voorziening maakt het mogelijk dat een erfenis of schenking laag of niet wordt belast wanneer bedrijfsvermogen binnen een familie van persoon wisselt. CDA-Kamerlid Hilde Palland diende kort voor de Tweede Kamerverkiezingen een initiatiefwetsvoorstel in om te blijven vasthouden aan de BOR. Zij ontkent in NRC dat de lobby door Van der Wind daar iets mee te maken had.
Toeval of niet?
Ook een ander amendement op het verkiezingsprogramma springt eruit, schrijft FTM. Het gaat om een voorstel voor jaarlijkse bijscholing van schoolhoofden. Dit voorstel valt volgens FTM op omdat Van der Wind commissaris is bij The Learning Network. Dit bedrijf biedt verschillende diensten voor het onderwijs aan, waaronder bijscholing voor schoolbestuurders. ‘We helpen en begeleiden schoolleiding en docenten bij persoonlijk onderwijs, (digitale) leermiddelen, devices en het beheer ervan’, valt te lezen op de website. Van der Wind geeft desgevraagd aan onbekend te zijn met het amendement en geen rol te hebben gespeeld bij de totstandkoming ervan. Ook het CDA reageert dat Van der Wind niets te maken heeft met het amendement.
Hoewel dit toeval kan zijn, is hier in ieder geval sprake van schijn van belangenverstrengeling. Dat stelt Ruud Koole, emeritus hoogleraar politieke wetenschappen aan de Universiteit Leiden in het artikel van FTM. ‘De indruk kan ontstaan dat de schenking leidde tot een tegenprestatie, zoals bijvoorbeeld de opname van een bepaald voorstel in het verkiezingsprogramma.’
Hoe dan ook kwalijk
Transparency International Nederland vindt de zaak hoe dan ook kwalijk. Iedere schijn van belangenverstrengeling bij politieke partijen dient immers te worden voorkomen. Politieke partijen formuleren de wensen, behoeften en opvattingen van hun kiezers. Deze moeten zij zelfstandig met de partijleden formuleren. Partijen hebben als taak om het algemeen belang te dienen, en mogen dus niet worden beïnvloed door specifieke personen of bedrijven. Wanneer bedrijven of individuen met donaties invloed kopen, komt deze onafhankelijkheid in het geding.
Om belangenverstrengeling te voorkomen, is openheid over partijfinanciering cruciaal. Hiertoe moeten donaties van meer dan 4500 euro worden doorgegeven aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Het ministerie brengt de donaties vervolgens via een publicatielijst naar buiten.
Het is saillant dat er opnieuw zo een grote donatie wordt gedaan deze verkiezingen. Eerder werd bekend dat tech entrepeneur Steven Schuurman één miljoen euro doneerde aan D66 en 350.000 euro aan de Partij voor de Dieren. Positief was dat beide partijen niet wachtten op de publicatie van BZK, maar de donatie zelfstandig naar buiten brachten. Daarnaast was Schuurman open over de intentie van zijn gift: de aanpak van klimaatverandering.
Geen afstand
Er is nog een laatste probleem. De timing van de donatie van CDA-lid Van der Wind roept vragen op, omdat Van der Wind zijn donatie pas vlak voor de verkiezingen deed, hoefde hij deze op dat moment niet meer te melden aan BZK. Zonder de memo van Pieter Omtzigt was de donatie dus mogelijk pas volgend jaar naar buiten gekomen.
Daarnaast is Van der Wind – in tegenstelling tot Schuurman – geen donateur met afstand tot de partij. Van der Wind is naast donateur, voorzitter van de commissie fondsenwerving en op die manier onderdeel van het campagneteam. Dit versterkt de schijn van belangenverstrengeling. Transparency International Nederland hamert daarom opnieuw op het belang van transparantie over partijfinanciering en blijft toezien op de geldstromen richting politieke partijen. Wil je ook weten welke donaties politieke partijen ontvangen? Kijk dan eens op Integritywatch.nl.
