Amsterdam, 2 juni 2021 – “Het Actieplan Open Overheid is mooi, maar alles draait om de implementatie daarvan.” Dat zei Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland, tijdens de eerste bijeenkomst van de Alliantie Open Overheid afgelopen 19 mei.
De Alliantie Open Overheid is een netwerk van overheden, maatschappelijke organisaties, inwoners, journalisten en andere geïnteresseerden, die willen bijdragen aan een meer open overheid. Het netwerk heeft als doel om kennis, ervaringen en dilemma’s uit te wisselen met betrekking tot het Actieplan Open Overheid 2020-2022.
Ook Transparency International Nederland (TI-NL) maakt deel uit van Alliantie Open Overheid. Op deze manier hoopt TI-NL bij te dragen aan echte verandering. “Een actieplan is mooi, maar alles draait om de implementatie daarvan”, zegt Lousewies van der Laan, directeur van TI-NL. “Juist nu het vertrouwen van burgers in de overheid schade heeft opgelopen door de Toeslagenaffaire, moet de overheid die terug winnen door meer openheid te geven. Van openheid over partijfinciering tot openheid over algoritmes, afspraken van bewindslieden met lobbyisten, en klachten die burgers hebben over de overheid.”
Eerder afhankelijk
Woensdag 19 mei vond de eerste bijeenkomst van Alliantie Open Overheid plaats. Hier maakten de leden kennis met elkaar kennismaakten en blikten vooruit op de toekomst van de samenwerking. TI-NL-directeur Van der Laan stipte hier een aantal punten uit het Actieplan Open Overheid aan, waar TI-NL belang aan hecht. Allereerst is ‘Transparantie in de Wet op de politieke partijen’ een belangrijk punt voor TI-NL. Met deze wet wil het ministerie van Binnenlandse Zaken meer openheid creëren over onder andere de financiering van politieke partijen en politieke campagnes. Dat is cruciaal om belangenverstrengeling te voorkomen, aldus Van der Laan. “Zeker voor lokale politieke partijen geldt dat. Want die krijgen geen financiering vanuit de overheid, en zijn dus eerder afhankelijk van giften.”
Andere punten uit het actieplan waar TI-NL zich achter schaart, zijn ‘Open Wob-standaarden’ en ‘Actieve openbaarmaking Rijk’. Met Open Wob-standaarden kunnen overheden eenvoudig overheidsinformatie publiceren, in de vorm van open data. Toegankelijkheid van deze informatie is voor journalisten en maatschappelijke organisaties als TI-NL essentieel om onderzoek te kunnen doen. Alleen op die manier kan de overheid goed worden gecontroleerd.
Unilever op bezoek
Bij het actiepunt ‘Actieve Openbaarmaking Rijk’ zou TI-NL graag zien dat de lobbyafspraken van bewindslieden openbaar zijn en blijven. “Afschaffing van de dividendbelasting stond in geen enkel verkiezingsprogramma, en toch werd het voorgestelt”, zegt Van der Laan. “Dat roept de vraag op: hoe vaak is Unilever bij Rutte op bezoek geweest?” Ze vervolgt dat lobbyafspraken van bewindslieden op dit moment al iedere week op de website van de rijkoverheid staan, maar daarna weer verdwijnen. Op die manier is het volgens Van der Laan niet mogelijk om de afspraken grondig te bestuderen. “Daarom willen wij dat de lobbyafspraken in de vorm van een dataset beschikbaar zijn.”
Verder wil TI-NL zich inzetten voor openheid over overheidsopdrachten, openheid over het gebruik van algoritmes en een veilige meldcultuur, waarin mensen zich vrij voelen om bij misstanden aan de bel te trekken. Van der Laan hoopt dat Alliantie Open Overheid erin slaagt de genoemde punten nog hoger op de agenda te krijgen. “Dit gaat immers over het behoud van de rechtsstaat en het vertrouwen daarin.”