Amsterdam, 27 juli 2021 – Van de zestien aanbevelingen in het rapport van het Europese anti-corruptieorgaan GRECO uit 2019 heeft Nederland geen enkele aanbeveling volledig overgenomen. Nederland blijft hierdoor wederom achterlopen met de aanpak van corruptie. Dat blijkt uit het vijfde evaluatierapport van GRECO.
De vijfde evaluatie van GRECO – de anti-corruptiewaakhond van de Raad van Europa – werd geleid door Noorwegen en Servië. Deze landen onderzochten de Nederlandse integriteitssystemen op grond van de zestien aanbevelingen, verdeeld over twee terreinen: nationale overheid en nationale veiligheidseenheden. GRECO presenteerde de aanbevelingen in 2019 aan Nederland, met het verzoek aan het kabinet om deze op te pakken. Nu is GRECO nagegaan hoe het staat met de voortgang. Hierbij waren drie beoordelingen mogelijk: uitgevoerd, gedeeltelijke uitgevoerd of onvoldoende uitgevoerd.
Geen voortgang op integriteit
De eerste set voorstellen van GRECO uit 2019 heeft betrekking op de nationale overheid. De overheid moest in deze categorie met de volgende zaken aan de slag: het ontwikkelen van een heldere gedragscode en supervisie daarop voor hooggeplaatste ambtsdragers, het aanstellen van een adviesorgaan ter vergroting van het integriteitsbewustzijn, het reguleren van lobbypraktijken, het invoeren van een afkoelperiode voor bewindslieden en het publiceren van financiële belangen.
GRECO’s conclusie luidt dat de gesuggereerde maatregelen niet voldoende zijn ingevoerd. Het orgaan stelt dat sinds 2019 geen enkele voortgang is geboekt op de bovenstaande punten. Daarom is het verzoek aan het kabinet opnieuw om hier werk van te maken.
Nationale veiligheidseenheden
Voor de nationale veiligheidseenheden adviseerde GRECO in 2019 om de gedragscode van de nationale politie verder te ontwikkelen met instructies, voorbeelden en geleerde lessen op de webpagina van de nationale politie. Deze voorbeelden zouden moeten gaan over belangenverstrengeling en omgangsregels omtrent giften, contracten en andere activiteiten. Daarnaast moest er voldoende naleving plaatsvinden en derhalve een handhavingsmechanisme komen. Ten derde zouden managers en ander personeel een ethiek- en integriteitstraining moeten krijgen.
In reactie op het rapport laat de Nederlandse overheid weten dat de webpagina van de nationale politie is verbeterd, waardoor nu helder is wat van werknemers wordt verwacht. Over deze aanpassing is GRECO positief, zoals ook op het gebied van ethiek- en integriteitstrainingen. Daarentegen constateert GRECO dat het handhavingsmechanisme nog steeds te wensen overlaat en dat er geen concrete stappen zijn genomen om dit aan te pakken. De instantie concludeert daarom dat de aanbevelingen slechts gedeeltelijk zijn uitgevoerd.
Geen concreet beleid
Naast bovenstaande aanbevelingen stelde GRECO in 2019 voor om het personeel van de nationale politie en marechaussee regelmatige te screenen op integriteitsrisico’s. Andere aanbevelingen voor deze sector waren: procedures instellen voor omgang met giften, controleren op het gebruik van gevoelige data, afkoelperiodes invoeren voor politiebeambten, en financiële belangen opgeven. Daarnaast moest er een verplichting komen om corruptie te melden, net als adequate klokkenluidersrichtlijnen om hierop te handhaven.
Bij vrijwel alle maatregelen lopen onderzoeken of wetgevingstrajecten, maar er bestaat nog geen concreet beleid, concludeert GRECO. Ook ontbreekt bij de Koninklijke Marechaussee een effectief giftenregister. Om die reden geeft GRECO bij alle beleidsmaatregelen aan dat deze gedeeltelijk zijn ingevoerd.
Oproep TI-NL
TI-NL roept de regering op om de aanbevolen maatregelen van GRECO zo spoedig mogelijk te implementeren. De huidige integriteitssystemen in de Nederlandse politiek en bij de veiligheidseenheden schieten op dit moment tekort. TI-NL wijst er al jaren op dat vooral politieke integriteit weinig aandacht geniet in Nederland. Hierdoor is het Nederlandse overheidsbestel gevoelig voor ongewenste beïnvloeding en misbruik. Tijd om nu wél aan de slag te gaan!
