Amsterdam, 13 september 2021 – Afgelopen vrijdag had onze directeur Lousewies van der Laan samen met Tweede Kamerlid Renske Leijten (SP) de eer om het eerste exemplaar van het boek Splijtstof in ontvangst te nemen. Splijtstof is het werk van voormalig chef van de wetenschapsredactie van NRC Handelsblad, Dirk van Delft dat gaat over Nederlands bekendste klokkenluider Frits Veerman (1944-2021). In 1975 trok hij aan de bel toen hij erachter kwam dat zijn collega Abdul Kahn zijn vaderland Pakistan aan een atoombom hielp. Veerman werd na zijn melding stelselmatig genegeerd, hij verloor zijn baan, kreeg regelmatig de toenmalige AIVD op bezoek en werd zelfs enige tijd wederrechtelijk vastgehouden voor verhoor.
In mei 2020 oordeelde het Huis voor Klokkenluiders dat Veerman onterecht ontslagen werd door zijn werkgever, het toenmalige Stork FDO. Echter, de inmiddels overleden Veerman heeft nooit excuses of een compensatie voor meer dan veertig jaar geleden schade mogen ontvangen, noch vanuit de overheid, noch vanuit zijn voormalig werkgever. De zaak Veerman maakt duidelijk dat erkenning door het Huis voor Klokkenluiders niet per definitie eerherstel vanuit de werkgever betekent. Vaak maken klokkenluiders hier alleen kans op wanneer zij bereid zijn om lange, kostbare juridische procedures aan te gaan. Dat moet anders. TI-NL pleit daarom voor een betere bescherming van klokkenluiders en zet zich op dit moment in voor een effectieve implementatie van de EU-klokkenluidersrichtlijn in Nederlandse wetgeving. Ook blijft TI-NL strijden voor postuum eerherstel van Frits Veerman door zowel zijn voormalige werkgever als de Nederlandse overheid. Want wat Frits Veerman overkwam, kan niet, en mag nooit meer gebeuren.
Splijtstof
Frits Veerman (1944-2021) is Nederlands bekendste klokkenluider. In 1975 trok hij als technisch fotograaf aan de bel toen hij merkte hoe collega Abdul Khan achter ultracentrifugegeheimen aan zat. Daarop belandde hij in een nachtmerrie. Terwijl de uitgeweken Khan zijn vaderland Pakistan aan een atoombom hielp, kreeg Veerman de Nederlandse veiligheidsdienst op zijn dak. Hij moest vooral zijn mond houden, er stonden grote belangen op het spel. Zakenbelangen. Veerman kreeg ontslag, werd onder druk gezet in de Bijlmerbajes, hinderlijk gevolgd en ook in het buitenland liet men hem niet met rust. Maar zijn mond houden vertikte hij, daarvoor vond hij de proliferatie van kernwapens die onder de ogen van Nederland in gang was gezet te ernstig.
Eenmaal in de internationale publiciteit streed hij zijn verdere leven voor genoegdoening. Maar excuses, ook van de overheid, en een compensatie voor meer dan veertig jaar geleden schade heeft Frits Veerman niet meer mogen meemaken. Dit was belangrijk voor de klokkenluider maar de proliferatie van kernwapens die onder de ogen van Nederland in gang was gezet, wogen voor hem het zwaarst. Frits vond het verschrikkelijk dat de wereld er door alle nucleaire proliferatie stukken onveiliger op was geworden. Splijtstof is een verhaal vol drama, spionage en onverzettelijkheid in een – mede dankzij Nederland – onveiliger wereld.
Na de in ontvangstneming van het boek Splijtstof sprak Lousewies het publiek toe: “Het is heel mooi dat Tweede Kamerlid Renske Leijten klokkenluidersbescherming zo prominent op de politieke agenda heeft gezet. Heel jammer dat we nog niet verder zijn hierin maar de strijd is nog niet gestreden. Formeel doet TI-NL geen individuele zaken maar dit is zo’n illustratie van alles wat er mis is met klokkenluidersbescherming in Nederland, dat we de zaak van Frits elke keer weer als illustratie nemen. Als dit niet wordt opgelost, betekent het ook dat alle andere potentiële melders, nooit naar voren durven te komen.”
TI-NL zet zich in voor postuum eerherstel voor Frits
TI-NL zet zich al jaren in voor een betere klokkenluidersbescherming en trok zich het lot van Veerman aan. In 2018 interviewde Lotte Rooijendijk, projectleider bij TI-NL, de klokkenluider in het kader van World Whistleblowing Day. Ook documentairemaker Frans Bromet had interesse in het bijzondere verhaal van de klokkenluider die de grote atoomspionage uit de jaren ’70 aan het licht bracht en besloot er een documentaire over te maken. Later dat jaar nodigde TI-NL Frits en Frans uit op het jaarcongres over klokkenluidersbescherming en hier deelde Frits Veerman zijn verhaal met het publiek.
Eind vorig jaar had TI-NL de eer om de documentaire ‘In de ban van de bom’ voor het eerst te vertonen. “Deze documentaire laat zien wat het melden van een misstand met je leven kan doen,” aldus Lousewies van der Laan. De avond werd afgesloten met de uitreiking van de Young TI Spotlight Award aan de heer Veerman. Deze award is bedoeld voor personen die zich op bijzondere wijze hebben ingezet voor transparantie en integriteit. Als bewondering voor de moed die Frits Veerman heeft getoond in het aan de kaak stellen van atoomspionage en de rol van de overheid hierbij, mocht hij het eerste exemplaar in ontvangst nemen. Een zichtbaar onder de indruk zijnde Frits Veerman nam de Spotlight Award in ontvangst, waarna hij tot alle potentiële klokkenluiders sprak:
Ik vind dat mensen bepaalde dingen niet onder het tapijt moeten schuiven, en er gewoon tegenin moeten gaan als het algemeen belang daarmee gediend is. Als er grote misstanden zijn, dan moet je daarvoor opkomen.