Amsterdam, 19 oktober 2021 – Gemeente Almere heeft afgelopen week de titel “Meest Transparante Giftenregister” verdiend. Dit was de conclusie van het onderzoek van TI-NL naar giftenregisters van verschillende gemeentes. TI-NL is afgereisd naar gemeente Almere om de prijs persoonlijk te overhandigen.
Het onderzoek van Transparency International Nederland had als onderzoeksvraag: “Hoe vullen Nederlandse gemeenten het advies van de VNG over geschenkenregisters in?”. Omdat het niet mogelijk was alle gemeenten te onderzoeken is er in het onderzoek gekozen voor een steekproef van 48 gemeenten, vier gemeenten per provincie. Uit deze steekproef heeft de gemeente Almere het meest transparante giftenregister. De gemeente Almere houdt goed bij welke geschenken bestuurders en politici krijgen, én er zijn duidelijke regels opgesteld over wat wel en niet als cadeau aangenomen mag worden.
De gemeente Almere sprak hierover het volgende: “Een flesje wijn, een etentje, een balpen (…). Het moet vanzelfsprekend zijn dat de cadeautjes die bestuurders of politici, en ook ambtenaren, soms aangeboden krijgen niet meewegen in de beleidskeuzes. (…) Wij worden in onze werkwijze met het geschenkenregister ondubbelzinnig bevestigd in onze ambitie het goede te doen. En we zijn er trots op dat deze inspanningen worden herkend.”
Directeur van TI-NL Lousewies van der Laan beaamt de inspanningen van de gemeente: “In Almere is het heel duidelijk. Iedereen weet wat de regels zijn en het register wordt al jaren heel goed ingevuld. Echt een voorbeeld voor andere gemeenten.”
De uitreiking is onderdeel van een grotere inspanning van TI-NL om het bewustzijn over integriteit bij gemeenten te vergroten. Recent pleitte TI-NL ook voor meer aandacht voor integriteit in de volgende kabinetsformatie.
TI-NL reikt de award uit aan gemeente Almere.
Resultaten van het ‘giftenregister onderzoek’
Uit dit onderzoek blijkt dat de meeste gemeenten niet over een transparant geschenkenregister beschikken; nog minder gemeenten hebben deze openbaar op de website staan. Vrijwel geen kleine en middelgrootte gemeenten hebben een geschenkenregister. Gemeenten hebben doorgaans wel een giftenbeleid, maar deze is niet altijd vindbaar op de website. Dat gemeenten geen giften aannemen spreekt van onderling vertrouwen, desalniettemin is het onvoldoende om integriteit rondom giften te waarborgen. Zeker wanneer deze norm niet regelmatig bevestigd wordt of als lokale bewindslieden elkaar de hand boven het hoofd houden.
Vervolgonderzoek moet exact uitwijzen waarom gemeenten voor dit beleid kiezen. Dat vooral kleine en middelgrote gemeenten geen transparant geschenkenregister publiceren kan het gevolg zijn van een gebrek aan middelen om een geschenkenregister ten uitvoer te brengen. Dit zou geen belemmering moeten zijn om integriteit te waarborgen in gemeenten.
Het overwegende gebrek aan transparante geschenkenregisters toont aan dat gemeenten zich weinig bewust zijn van de integriteitsrisico’s rondom dit thema. Wij moeten concluderen dat het advies van de VNG dat gemeenten een openbaar register hebben amper wordt opgevolgd.
Aanbevelingen van TI-NL
TI-NL is van mening dat gemeenten cruciale rol in het openbaar bestuur vervullen. Als onderdeel van een mondiale trend van decentralisatie krijgen gemeenten steeds meer taken toebedeeld. Burgers moeten ervan uit kunnen gaan dat de lokale politiek toeziet op de belangen van de burgers en daarin integer en transparant handelt. Er moet duidelijk zijn wie er mogelijke invloed op lokale bewindslieden uitoefent en belangenverstrengeling moet actief tegen worden gegaan. Op basis van deze steekproef geeft TI-NL de volgende aanbevelingen:
- Iedere gemeente moet op haar website makkelijk te vinden geschenkenregisters publiceren waar het beleid rond geschenken helder op uiteengezet is.
- Gemeenteraadsleden en college leden moet al voor het aanvaarden van hun ambt weten wat de regels en verplichtingen zijn om belangenverstrengeling tegen te gaan. Ook politieke partijen kunnen hierbij in de kandidaten selectieprocedure al een belangrijke rol spelen.
- Het Ministerie van Binnenlandse Zaken moet het openbaar maken van geschenkenregisters voor gemeenten verplicht maken.
- Het ministerie zou gemeenten moeten ondersteunen door, waar nodig, ICT-infrastructuur of goede voorbeelden beschikbaar te stellen.
