Amsterdam, 18 maart. Afgelopen dinsdag heeft een grote meerderheid in de Tweede Kamer Thierry Baudet berispt voor het niet registreren van twee nevenfuncties. De berisping volgt op een advies van het College van onderzoek integriteit van de Tweede Kamer. Dit is de eerste keer dat een Tweede Kamerlid op advies van het college wordt gestraft voor het schenden van de Gedragscode van de Tweede Kamer.
De Tweede Kamer meldt dat tegen Thierry Baudet, Kamerlid voor Forum voor Democratie, een klacht was ingediend vanwege het niet vermelden van zijn nevenfuncties als bestuurslid van Forum voor Democratie bv en als directeur van THPB Media bv. Volgens de Gedragscode voor Kamerleden moet een Kamerlid aan de registratieverplichtingen die het ambt hem oplegt voldoen. Een grote meerderheid van partijen steunde de aanbevelingen van het college. Alle fracties in de Kamer stemden voor, op de leden van de fracties van de PVV en Forum voor Democratie na. Dit betekent dat Baudet een berisping krijgt en dat hij zijn nevenfuncties alsnog moet registreren.
De gedragscode
Volgens de Gedragscode Leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal hebben Kamerleden een registratieplicht. Zij moeten nevenfuncties, extra inkomsten en giften melden in een openbaar register om belangenverstrengeling of de schijn daarvan te voorkomen. Het advies tot berisping volgt op de constatering dat Baudet zijn nevenfuncties niet heeft vermeld en hiermee de schijn heeft gewekt dat hij niet onafhankelijk opereert. Daar komt bovenop dat Baudet niet aan het onderzoek van het college meegewerkt heeft, ondanks dat dit volgens de Gedragscode vereist is.
Het College van Onderzoek Integriteit
Het integriteitscollege is in april vorig jaar door het Presidium van de Tweede Kamer opgericht om het toezicht op de integriteit van Tweede Kamerleden te vergroten. Iedereen kan bij het college een klacht indienen over een vermeende schending van de Gedragscode door een Kamerlid. Uit het eerste jaarverslag van het college blijkt dat in de periode van oprichting tot en met januari 2022 twaalf klachten bij het college zijn binnengekomen over gedragingen die in de Gedragscode zijn opgenomen. De klacht over Baudet is de eerste die tot het advies tot sanctionering heeft geleid.
Het college kan verschillende sancties aanbevelen. De lichtste sanctie is het geven van een aanwijzing. Dit houdt in dat een maatregel kan worden opgelegd die een Kamerlid verplicht tot herstel van een overtreding van de Gedragscode. Vervolgens kan het college een berisping aanbevelen. Dit betekent dat het Presidium een openbare brief aan een Kamerlid richt, waarin de handeling die tot een overtreding heeft geleid, wordt afgekeurd. De zwaarste sanctie die het college kan aanbevelen, is schorsing van maximaal één maand. Een Kamerlid mag dan niet meedoen aan debatten, maar wel aan stemmingen. Het college stuurt de Tweede Kamer een voorstel tot het opleggen van de door het College aanbevolen sanctie. Vervolgens stemt de Tweede Kamer zelf of een sanctie al dan wel of niet wordt opgelegd.
Effectiviteit van de Gedragscode
In navolging van de GRECO aanbevelingen uit 2013 en 2018, lobbyt TI-NL al lange tijd voor een effectieve Gedragscode voor Tweede Kamerleden die door onafhankelijk toezicht wordt gehandhaafd. In oktober 2020 merkte onze directeur Lousewies van der Laan op: “Doordat de uiteindelijke sanctie door de Tweede Kamer zelf moet worden opgelegd is het toch een beetje de slager die zijn eigen vlees keurt. Daarbij is er een risico op politieke afwegingen en deals. TI-NL pleit voor een toezichthouder die op eigen initiatief onderzoek kan doen naar mogelijke integriteitsschendingen en zelf sancties kan opleggen bij overtreding van de gedragscode. Vertrouwen in onze democratie staat of valt bij de integriteit van onze politici. Effectieve handhaving van de gedragscode en integriteitsregels is daarvoor cruciaal.”
Het nieuwe College van Onderzoek Integriteit mist de bovengenoemde bevoegdheden. Het college kan niet op eigen initiatief een onderzoek naar mogelijke integriteitsschendingen beginnen en kan zelf geen sancties opleggen. Echter, om integriteit in de Tweede Kamer effectief te kunnen waarborgen, zou het college als onafhankelijk toezichthouder het mandaat moeten krijgen de integriteit van Kamerleden voortdurend te kunnen monitoren. Het college zou daarbij op eigen initiatief onderzoek moeten kunnen doen naar mogelijke integriteitsschendingen en sancties op moeten kunnen leggen bij overtreding van de gedragscode.
Niettemin ligt de beslissing over de daadwerkelijke oplegging van een sanctie nu nog steeds bij de Tweede Kamer zelf, in plaats van bij een onafhankelijke toezichthouder. Dat ondermijnt de effectiviteit van het college en maakt het opleggen van sancties mogelijk tot een politiek besluit. Bovendien komt het college alleen in actie bij een klacht, en worden politici dus niet actief gecontroleerd op het volgen van de gedragsregels.
Desondanks is TI-NL positief over het feit dat het college begonnen is met het aanpakken van integriteitsschendigen van Tweede Kamerleden en dat de Tweede Kamer vervolgens overgaat tot sanctioneren. Wanneer Kamerleden zich net als gewone burgers aan de geldende regels houden, versterkt dat het vertrouwen van burgers in de politiek.
