Amsterdam, 4 maart 2022. Op 15 februari hield TI-NL een webinar: ‘Hoe gaan we boeven vangen met het Ultimate Beneficial Ownership (UBO) register?’. Met onze directeur Lousewies van der Laan als moderator verwelkomden wij vier gastsprekers van verschillende stakeholders. Het doel van het webinar was het ontwikkelen van aanbevelingen voor overheid en politiek om te zorgen dat het Nederlandse UBO-register effectief zal zijn in de strijd tegen witwassen, belastingontduiking, ondermijnende criminaliteit en corruptie.

Op het evenement, waar 100 geïnteresseerden aan deelnamen, lag de focus op de implementatie van het UBO-register in de Nederlandse context. De verschillende sprekers gaven vanuit hun eigen invalshoek de benodigdheden voor een functioneel UBO-register weer. Hieronder vindt u een samenvatting van hun inbreng.

UBO in de internationale context

Maíra Martini, Research & Policy Expert anti-money laundering and beneficial ownership bij het wereldwijde secretariaat van Transparency International (TI-S), presenteerde haar onderzoek over het UBO-register in de internationale context. Zij concludeerde dat het “hebben van een UBO-register niet genoeg is. Momenteel is toegang tot de informatie, de facto, gelimiteerd”. De toegang tot het register verschilt per lidstaat. Dit is in de kaart hieronder, die Martini toonde tijdens de presentatie, te zien.

Martina baseert haar argumenten op het onderzoek Acces Denied? van Transparency International uit 2021. In het rapport wordt weergegeven welke landen de EU-maatregelen hebben ingevoerd om transparantie in bedrijfsbezit te verbeteren en of de geest van de wet wordt gerespecteerd.

Het is van belang dat “de data waarheidsgetrouw moeten zijn en dat autoriteiten en journalisten in staat zouden moeten zijn om de informatie te verifiëren”. Zodoende is er een voorkeur voor een open en downloadbaar UBO-register. Als antwoord op een vraag vanuit het publiek of er ‘al een boef is gevangen met het UBO-register’ en ‘of er al een vergelijkend onderzoek gepland staat door een autoriteit dat focust op de kwaliteit van de UBO-registers van verschillende lidstaten’, refereerde Martini aan een artikel van Transparency International waarin meerdere casestudies worden besproken. Zo heeft de overheid in Luxemburg een document gepubliceerd waarin zij hun argumentatie voor de implementatie van het UBO-register toelicht.

Vragen

Iemand uit het publiek vroeg Martini vervolgens hoe lang TI verwacht dat het zal duren voordat globale nakoming bereikt zal worden. Martini beantwoorde dat het “Financial Action Task Force (FATF), de internationale anti-witwas standard setter, een aanbeveling over ownership transparency aan het vormen is. Een onderdeel hiervan is waarschijnlijk dat alle ondertekenaars van de FATF standaard een register met beneficial ownership informatie moeten oprichten. Dit betekent meer dan 200 rechtsgebieden, waaronder belangrijke financiële hubs die tot nu toe terughoudend zijn geweest. Natuurlijk zou het daarna nog altijd even duren tot implementatie en de verzekering van effectieve systemen”. TI zal, met haar Europese chapters, doorgaan met het “pushen voor juiste standaarden, implementatie en handhaving van het UBO-register”.

Ministerie van Financiën over UBO

Laurens Schouten, plaatsvervangend hoofd institutioneel beleid, betalingsverkeer en integriteit van het Ministerie van Financiën (MinFin), heeft jarenlang leidinggegeven aan het UBO project voor Nederland. Vanwege het witwasprobleem “met jaarlijks ongeveer 650.000 slachtoffers ter waarde van zo’n 13 à 16 miljard euro”, is er in Nederland voor gekozen om het MinFin en het ministerie van Justitie en Veiligheid gezamenlijk verantwoordelijk te maken voor het UBO-register. Het register is onderdeel van het handelsregister, dat wordt beheerd door de Kamer van Koophandel (KvK). Een belangrijk doel van het UBO-register is om witwassen te voorkomen. Het is voor het UBO-register noodzakelijk om de eigenaar of belanghebbende achter een rechtspersoon op te geven. Schouten verklaarde dat dit het significant moeilijker maakt voor criminelen om in deze omgeving wit te wassen, omdat zij zich niet langer achter een rechtspersoon kunnen verbergen.

Vervolgens legde Schouten de afweging van privacy-belangen van het MinFin uit, door te benoemen dat ook journalisten en maatschappelijke organisaties witwaspraktijken kunnen blootstellen. Langdurig intern debat heeft voor een balans gezorgd voor het Nederlandse UBO-register; er moet al meer info worden aangeleverd dan de Europese richtlijn aangeeft, die door het KvK marginaal wordt gecontroleerd.

Vragen

Er werd vanuit het publiek aan Schouten gevraagd of er, bij het MinFin, plannen zijn om te bewegen richting een Deens model van het UBO-register, met vrij toegankelijk, downloadbare informatie met ingebouwde checks op de data-kwaliteit. MinFin heeft derhalve reeds een evaluatie-moment ingepland, namelijk een jaar na de uiteindelijke implementatie: 27 maart, 2023. Schouten moest echter toegeven dat  slechts pakweg 30% van alle organisaties hun data momenteel juist hebben ingevoerd.

Ervaringsdeskundigen

Henk Willem Smits, Follow the Money

Henk Willem Smits, onderzoeksjournalist bij Follow the Money, onderstreepte het belang van het UBO-register voor transparantie en goede onderzoeksjournalistiek. Voor journalisten is het essentieel dat het UBO-register “vrij toegankelijk en downloadbaar is. Heel veel informatie is al te vinden, maar meer transparantie is nodig om bijvoorbeeld de trustsector te doorgronden”. Smits schetste hoe een betaald UBO-register een significante drempel kan vormen voor onderzoeksjournalistiek. Hierover publiceerde TI-NL al eerder dit opiniestuk. Voor een artikel over luxe jachten moest Smits €5 betalen per query in het Maltese UBO-register. Dit kan dus de kosten voor onderzoek belemmeren, wat het onderzoek in feite ontmoedigt. Dus, concludeerde Smits, “hoe goedkoper, hoe beter”. Nadat iemand uit het publiek stelde dat journalisten, vanwege privacy, geen toegang zouden moeten hebben tot de data in het UBO-register, stelde Smits dat transparante toegang tot informatie altijd beter is dan geen informatie. Tevens concludeerde hij dat deze informatie als een publiek goed zou moeten worden beschouwd, gezien het corruptie en ontransparante geldstromen vermindert.

Nathan Oostindjer, de Nederlandse Vereniging van Banken

Nathan Oostindjer, Adviseur Veiligheidszaken bij de Nederlandse Vereniging van Banken, vond dat het UBO-register nog niet goed uitgewerkt is . Zodoende “wordt het eerder als een administratieve last ervaren dan als een hulpmiddel”. Het UBO-register laat op dit moment te wensen over wat betreft effectiviteit, omdat er op dit moment nog onzekerheid is bij de betrokken organisaties over wat voor gegevens in het UBO-register moeten komen. Zo is er bijvoorbeeld een meningsverschil tussen banken en de KvK over wat ‘zeggenschap’ inhoudt. Oostindjer adviseerde aan het MinFin en de KvK voor de korte termijn een focus op het volledig begrijpen van het register door alle betrokken partijen,  met het oog op de deadline van 27 maart voor het opgeven van Ultimate Beneficiary Owners. Voor de lange termijn zou er “een sterkere controle aan de voorkant moet komen, gepaard met grotere transparantie van de data in het register”.

Toekomst

Frits Kuiper, penningmeester van Transparency International Nederland, sloot af met een opbouwende noot. Hij concludeerde dat het UBO-register niet “zwart of wit is. Het is nog jong en zal zich blijven ontwikkelen”. Frits riep de aanwezigen ook op om zich in te zetten voor Transparency International Nederland door lid te worden of om aan te sluiten bij een van onze werkgroepen door te mailen naar communicatie@transparency.nl.