Afgelopen maandag nam onze directeur Lousewies van der Laan de Felipe Rodriguez Award van Bits of Freedom symbolisch in ontvangst. In de eerste plaats is deze award voor de anonieme klokkenluider ‘Erik’ die van grote waarde is geweest bij een onderzoek van Bits of Freedom naar de naleving van privacyregels bij gemeenten. Maar deze award staat ook symbool voor alle andere klokkenluiders die als waakhonden van onze democratie opstaan tegen misstanden.
Felipe Rodriguez Award
Bits of Freedom reikt jaarlijks de Big Brother Awards uit aan de grootste digitale rechtenschenders van het afgelopen jaar. Maar daarnaast geven ze ook een positieve Award uit: de Felipe Rodriguez Award. Deze wordt uitgereikt aan iemand die een buitengewone bijdrage heeft geleverd aan het beschermen van onze privacy. Dit jaar ging de Award naar een anonieme klokkenluider, genaamd ‘Erik’. Deze functionaris gegevensbescherming waarschuwde Bits of Freedom vorig jaar over de manier waarop gemeenten omgaan met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Ondanks dat hij de enige melder is, spreekt hij over structurele problemen. Zelf kon hij vanzelfsprekend niet aanwezig zijn om de award in ontvangst te nemen. Daarom nam Lousewies namens TI-NL de Award symbolisch in ontvangst en hield een korte toespraak over de moedige rol die klokkenluiders innemen in onze samenleving en het belang van hun privacy.
Zo legt Lousewies uit: ‘Het is helaas nog steeds het geval dat veel klokkenluiders anoniem of bij een externe partij moeten melden omdat ze anders te maken krijgen met repercussies. Bovendien is dit niet alleen een angst die leeft onder mensen die een misstand willen melden, maar ook een feit’. Onderzoek wijst namelijk uit dat maar liefst 80 procent van de klokkenluiders te maken krijgt met negatieve effecten voor werk en inkomen. Mensen kunnen hun baan verliezen, gepest worden op werk, of te maken krijgen met juridische consequenties. Daar komt bij dat er nadelige effecten zijn die doorwerken tot in het gezinsleven en die zelfs kunnen leiden tot psychologische problemen.
Klokkenluiders spelen echter een cruciale rol in de bestrijding van corruptie wereldwijd. Zij zijn sleutelfiguren die corrupte praktijken aan het licht brengen en bijdragen aan het creëren van transparantie en openheid in de samenleving. Zoals Lousewies van der Laan benoemt, ‘zijn zij de mensen die de moed hebben om melding te maken, zodat we het ook echt kunnen verbeteren en veranderen’.
Klokkenluidersbescherming
Verder werd ook de nieuwe wet ter bescherming van klokkenluiders kort aangestipt, die hopelijk later dit jaar in werking zal treden. Met deze wet zijn een aantal grote stappen gemaakt in de goede richting met de omkering van de bewijslast en door te zorgen dat niet alleen mensen met een vast dienstverband beschermd worden maar ook ZZP’ers, vrijwilligers en stagiaires. TI-NL heeft hier veel input op geleverd en met diverse stakeholders aan tafel gezeten om de wet vorm te geven.
Er blijft echter altijd ruimte voor verbetering. Zo ook wat betreft het belang om anoniem misstanden te kunnen melden. De wet geeft verbeteringen waardoor de mogelijkheid van een anonieme melding bij een werkgever wettelijk vastgelegd zal worden. Wij adviseren organisaties echter om anoniem melden per definitie toe te staan. Zonder de vrees kan dit mensen over de streep trekken om toch te melden. Zo komen meer misstanden aan het licht en kunnen er geen negatieve consequenties ontstaan voor de melder.
Summit for Democracy
Ook hadden we als TI-NL nog een korte boodschap voor onze minister-president. In maart vindt op initiatief van president Biden in meerdere landen de ‘Summit for Democracy’ plaats, waarbij premier Rutte in Nederland wil focussen op het belang van mediavrijheid en de bescherming van journalisten. Maar wat we hierin nog missen is, zoals Lousewies benoemt, de bescherming van de klokkenluiders en bronnen die zorgen voor die fundamentele informatie. Want zonder klokkenluiders die ons van informatie voorzien is er ten slotte geen nieuws. Daarom roepen wij de overheid op om ook hen in bescherming te nemen.
Naast de uitreiking van de Big Brother Awards en de Felipe Rodriguez Award was de avond gekleurd met cultuur en muziek. Als je meer wilt weten, klik dan hier om de livestream van de avond terug te kijken. Naderhand zal de Award natuurlijk alsnog bij ‘Erik’ terecht komen.
