Amsterdam, 15 maart 2023 – Afgelopen week heeft de Russische overheid Transparency International (TI) als “ongewenste organisatie” aangemerkt. Volgens een woordvoerder van de regering mengen wij ons “in de interne aangelegenheden van de Russische Federatie, hetgeen een bedreiging vormt voor de fundamenten van de constitutionele orde”. Daarmee is TI-Russia gedwongen alle activiteiten in het land stop te zetten en is het voor Russische burgers verboden ons werk te ondersteunen.
Het verbod is niet verrassend gezien TI’s wereldwijde inspanningen om transnationale corruptie op hoog niveau te bestrijden. De beslissing volgt kort nadat TI op 24 februari jongstleden een oproep deed aan de economische grootmachten om verantwoordelijkheid te nemen en Russische kleptocraten aan te pakken. Het is niet de eerste keer dat onze organisatie te maken krijgt met pogingen om ons het zwijgen op te leggen. Het is echter wel de eerste keer dat een deel van TI officieel een verbod opgelegd heeft gekregen.
TI is momenteel aan het uitzoeken wat de gevolgen zijn voor ons werk en hoe we het beste verder kunnen.
Sinds 2015 heeft Rusland een aantal buitenlandse maatschappelijke en mediaorganisaties – meest recentelijk het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) en Meduza – als “ongewenst” bestempeld. Ook op basis van de zogenaamde Buitenlandse Agenten-wet van 2012 heeft de Russische regering organisaties die zij ervan beschuldigen onder de invloed van andere landen of entiteiten te opereren, in hun werk belemmerd. TI-Russia werd in 2015 al als zodanig bestempeld. In oktober 2022 gingen ze nog verder door in het bijzonder directeur Ilia Shumanov aan te wijzen.
Georgiërs protesteren tegen ‘Russische wet’
Rusland is overigens niet het enige land dat dergelijke wetten gebruikt om critici het zwijgen op te leggen. Afgelopen weken overwoog het Georgische parlement een soortgelijke Buitenlandse Agenten-wet. Organisaties die 20% of meer van hun financiering uit het buitenland ontvangen, moeten zich laten registreren als “agents of foreign influence”. Zij worden vervolgens onderworpen aan ingewikkelde maatregelen en kunnen hoge boetes ontvangen bij overtredingen. Het wetsvoorstel werd snel veroordeeld: 400 Georgische maatschappelijke organisaties, waaronder TI Georgia, ondertekenden een brief tegen het wetsvoorstel. Internationale toezichthoudende organisaties riepen op het voorstel te verwerpen.
Dinsdag, nadat het parlement het wetsvoorstel in eerste lezing had goedgekeurd, ging de Georgische bevolking de straat op. Duizenden mensen in de hoofdstad Tbilisi scandeerden “nee tegen de Russische wet” terwijl de politie hen met behulp van waterkanonnen en pepperspray probeerde tegen te houden. Velen zien het wetsontwerp als bewijs dat de regering onder leiding van de Georgische Droompartij op één lijn zit met autoritair Rusland en de methoden om onafhankelijke controles te ondermijnen en de macht te consolideren rechtstreeks kopieert.
De hevige protesten dwongen de regering het wetsvoorstel tegen te houden. Vrijdagochtend is het formeel verworpen door de wetgevers. De vrees blijft bestaan dat de regering in de toekomst zal proberen een soortgelijk wetsvoorstel opnieuw in te dienen. Zij geven er namelijk geen blijk van daadwerkelijk terug te krabbelen. Voorlopig is dit echter een overwinning voor de Georgische bevolking en de waakhonden van de democratie.
Oproep aan onze Russische volgers
Degenen die in Rusland publieke steun betuigen aan ons werk lopen mogelijk gevaar. Dit geldt zowel voor Russische burgers als voor bezoekers aan het land. Wij vragen onze volgers in Rusland dan ook om veiligheids- en voorzorgmaatregelen te nemen tegen eventuele vervolging. Dit betekent dat u ons werk niet (langer) financieel of op openbare forums kunt steunen. Ook adviseren we u alle verwijzingen naar TI te verwijderen van uw sociale media en andere openbare platformen. “Unshare” onze berichten en verwijder andere verwijzingen, ook die betrekking hebben op de corruptieperceptie-index (CPI). “Likes” of “comments” worden minder kritisch bekeken, maar we raden u aan voorzichtig te zijn.
