Op 3 mei 2023 heeft de Europese Commissie haar langverwachte anti-corruptiepakket gepubliceerd. Naast een communicatie zijn er twee wetgevingsvoorstellen: een richtlijn en Europees sanctieregime voor corruptie. Beiden zijn lang gekoesterde wensen van Transparency International Nederland (TI-NL).
Terecht noemt de Commissie de voorstellen “een mijlpaal in de strijd tegen corruptie op nationaal en EU-niveau”. Doel is om de preventie van corruptie te integreren in het ontwerp van EU-beleid en -programma’s en het ondersteunen van de lidstaten bij de ontwikkeling van een krachtig corruptiebestrijdingsbeleid en robuuste anticorruptiewetgeving. Via het jaarlijkse verslag over de rechtsstaat, waar TI-NL aan bijdraagt, houdt de Commissie ook toezicht op de ontwikkelingen op het gebied van corruptiebestrijding op nationaal niveau en doet zij aanbevelingen aan de lidstaten.
De nieuwe maatregelen omvatten nieuwe en aangescherpte regels voor de strafbaarstelling van corruptie en de harmonisatie van straffen in de hele EU, alsook een voorstel om in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid een specifieke sanctieregeling in te voeren om ernstige vormen van corruptie wereldwijd aan te pakken. Deze nieuwe maatregelen leggen sterk de nadruk op preventie en het creëren van een cultuur van integriteit, waarin corruptie niet wordt getolereerd, en versterken tegelijkertijd de handhavingsinstrumenten. Transparency International Nederland pleit al langer voor het uitbreiden van de zogenaamde Magnitsky-wetgeving, die tot nu toe alleen over schendingen van mensenrechten gaat, met corruptie.
Transparency International Nederland is dan ook zeer verheugd over deze voorstellen en zal de omzetting in Nederland op de voet volgen. Zoals bij de publicatie van de Corruption Perceptions Index 2022 al duidelijk werd, zijn er veel EU-landen die corruptie bestrijden met verouderde wetten en een versnipperde aanpak. Nederland kreeg in de laatste CPI zelfs haar laagste score ooit. TI-NL roept daarom de Nederlandse regering om zich Europees sterk te maken voor het zo snel mogelijk aannemen van deze richtlijn. Daarnaast herhalen wij onze oproep aan de regering om te komen met een nationaal anti-corruptieplan.
Ook de plannen van de Commissie om eindelijk een eigen wereldwijd anti-corruptie beleid – de zogenaamde Magnitsky-wetgeving – te realiseren, verwelkomen wij van harte. Als de plannen worden aangenomen krijgt de EU de mogelijkheid om buitenlandse personen en entiteiten – ongeacht hun herkomst – te bestraffen voor ernstige corruptie. Dit kan onder meer een rol spelen bij het aanpakken van oligarchen die Poetin’s regime ondersteunen – iets waar wij al eerder toe opriepen.
Maar wat ons betreft is de Commissie nog niet klaar
We zijn blij met het pakket, maar de Commissie moet nog een paar zaken even voortvarend oppakken. Enkele weken geleden stelde het Europees Parlement krachtige maatregelen voor om het UBO-register voor het bedrijfsleven binnen de Unie te redden – iets wat noodzakelijk werd na de van het Europese Hof uitspraak van vorig jaar. De onderhandelingen over het anti-witwaspakket zijn onlangs begonnen, en wij zijn in het bijzonder benieuwd hoe journalisten, maatschappelijke organisaties, academici en buitenlandse autoriteiten toegang dienen te krijgen tot informatie over de daadwerkelijke eigenaren van bedrijven.
Nederland staat op plek 12 van de Financial Secrecy Index 2022 (FSI), waaruit blijkt in welke mate landen corruptie en belastingontduiking faciliteren. Een belangrijke reden voor de hoge positie van Nederland op de FSI is het gebrek aan inzicht en transparantie van uiteindelijk belanghebbenden (UBOs). Wij zouden dan ook graag zien dat Nederland op dit vlak actief werkt aan een Europese oplossing en we blijven ons hardmaken voor UBO-transparantie.
