Amsterdam, 11 juli 2023 – Wederom is een hoge ambtenaar van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat overgestapt naar het bedrijfsleven. De ambtenaar was betrokken bij het toekenningsproces van subsidies en werkt inmiddels voor één van de begunstigden van diezelfde subsidies. De draaideur van het ministerie naar de private sector staat immers nog steeds wagenwijd open.
David Pappie was jarenlang directeur Topsectoren en Industriebeleid bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en was in die hoedanigheid verantwoordelijk voor het contact tussen de overheid en het bedrijfsleven. Daarnaast was hij betrokken bij de toekenning van bijna 1 miljard euro aan subsidies voor de ontwikkeling van waterstoftechnologie. Dit maakt het dan ook extra bezwarend dat Pappie aan de slag is gegaan als directeur Strategy bij HyCC, één van de bedrijven die een subsidie krijgt van 117 miljoen euro voor de bouw van een waterstoffabriek. Hoewel Pappie de gevoelige overstap heeft besproken met zijn leidinggevenden, zoals aangegeven in de Gedragscode Integriteit Rijk, is het een tekenend voorbeeld dat de draaideur van het ministerie naar het bedrijfsleven nog steeds soepel draait.
De Haagse politieke draaideur
Inmiddels is er al flink wat kritiek geweest op het feit dat veel voormalig bewindsleden snel na hun termijn overstappen naar het bedrijfsleven. Deze overstap kan namelijk leiden tot belangverstrengeling of de schijn daarvan. In 2021, leidde de controversiële overstap van voormalig minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen, al tot publieke verontwaardiging en uiteindelijk tot de vernieuwde bevestiging dat er een contactverbod geldt voor voormalig bewindslieden. Dit contactverbod houdt in dat medewerkers van een ministerie geen lobbycontact mogen hebben met hun voormalige minister als deze in zijn/haar nieuwe functie de belangen behartigd in de sector waarin het ministerie actief is. Inmiddels ligt er een Conceptwet Regels Gewezen Bewindspersonen klaar met onder meer een verplichte afkoelperiode. TI-NL heeft eerder dit jaar 7 aanbevelingen gedaan om deze conceptwet verder te verbeteren.
De regels voor ambtenaren
Het feit blijft echter dat de conceptwet enkel geldt voor bewindspersonen, zoals ministers en staatssecretarissen. Dit, terwijl er al eerder controversiële overstappen naar het bedrijfsleven zijn gemaakt door hooggeplaatste ambtsdragers, zoals die van Focco Vijselaar van wederom het ministerie van Economische Zaken en Klimaat naar ondernemersvereniging VNO-NCW. Topambtenaren zijn niet opgenomen in deze wet en dienen zich slechts te houden aan de Gedragscode Integriteit Rijk. Ambtenaren zijn hierin verplicht gevoelige overstappen te bespreken en een eventuele afkoelingsperiode af te spreken met hun leidinggevende, rekening houdend met de individuele situatie van de ambtenaar. Deze methode vereist dat een ambtenaar zijn nieuwe functie tijdig meldt en is dus afhankelijk van de medewerking van de desbetreffende ambtenaar. Een verplichte afkoelperiode of lobbyverbod is er niet voor topambtenaren, terwijl zij soms meer kennis hebben van het ministerie dan bewindspersonen.
De schijn van belangenverstrengeling is uiteindelijk schadelijk voor het toch al historisch lage vertrouwen van burgers in de overheid. Een zaak waarin overheidssubsidies zijn toegekend aan een bedrijf waar de betrokken topambtenaar naartoe is overgestapt, ondermijnt het beeld dat onze overheid integer handelt. GRECO, de Europese anti-corruptiewaakhond, beaamde twee jaar geleden al dat Nederland achterloopt bij het invoeren van integriteit en anti-corruptie aanbevelingen. Er is sindsdien weinig veranderd om de draaideur voor topambtenaren te sluiten. Het is daarom broodnodig dat de Nederlandse overheid ingrijpt en een draaideurverbod instelt voor alle hooggeplaatste overheidsmedewerkers. De overheid kan niet wachten tot de volgende ambtenaar via de draaideur naar het bedrijfsleven overstapt.