Amsterdam, 18 september 2023 – Medio 2023 verscheen het prototype van de handreiking “Meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer” van Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Transparency International Nederland werd gevraagd hier commentaar op te leveren en we hebben op 14 september tijdens een reflectiesessie van de Regeringscommissaris onze reactie gegeven. Ons voornaamste punt van kritiek is dat het loskoppelen van de Wet bescherming klokkenluiders een gemis is.
Waarom worden de melder en de melding in de handreiking losgekoppeld van de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk)? De Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) biedt goede handvatten en procedures die nu hier en daar in stukjes uit andere wet- en regelgeving en praktijken uit de publieke sector erbij wordt gehaald. De handreiking besteedt daar veel aandacht aan maar dat is zonder de Wbk onvolledig. Bovendien rijst de vraag of met het loskoppelen van de Wbk melders van seksueel grensoverschrijdend gedrag wel adequaat binnen de wettelijke mogelijkheden beschermd zijn. Als seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt beschouwd als misstand onder de Wbk, dan lijkt het ons juridisch onmogelijk om het los te koppelen van de Wbk. In die gevallen geldt de Wbk gewoon. Verder vragen we ons af hoe deze regeling naast een meldregeling onder de Wbk past. Wordt dit niet erg onoverzichtelijk?
Handreiking mist de waarom-vraag
De handreiking oogt op het eerste gezicht zeer degelijk en formeel. Er wordt met name ingegaan op de wat-vraag: wat zijn de stappen en wat moet er gebeuren? Onduidelijk is wie daarvoor verantwoordelijk is en hoe het wordt uitgevoerd. Daarnaast missen we de waarom-vraag: je zou organisaties met zo’n handreiking over de streep willen trekken om meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag goed te behandelen. Daar wordt niet op ingegaan.
Onschuldig tot het tegendeel is bewezen
De identiteit van de melder, beschuldigde en de melding dienen geheim te worden gehouden voor iedereen buiten degenen die de melding behandelen of daar direct bij zijn betrokken. Dit moet expliciet in de handreiking. Verder is de positie van de beschuldigde en zijn of haar recht zich te verdedigen in de handreiking volledig onderbelicht. Wees voorzichtig met tijdelijke maatregelen in het licht van de onschuldpresumptie van een beschuldigde. Te snel acteren kan zowel het onafhankelijk onderzoek als de oplossing frustreren. Ook meldingen zonder juridisch oordeel kunnen schadelijk zijn voor een beschuldigde. In ons land is iedereen onschuldig tot het tegendeel is bewezen en moet eenieder ook als zodanig worden behandeld.
Handreiking is reactief en weinig preventief
Tenslotte heeft de handreiking volgens ons een overwegend reactief en te weinig preventief karakter. Met het advies “Leef wettelijke verplichtingen na” lijkt het vooral een tick-the-box exercise. Dat is volgens ons veel te beperkt. Er wordt niet gesproken over normen en waarden die als basis zouden moeten dienen voor goed gedrag en het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Je zou in het geval van seksueel grensoverschrijdend gedrag de oorzaken moeten willen bestrijden in plaats van de symptomen te behandelen. Hiervoor moet het opstellen van een gedragscode een allereerste stap zijn en dus in het van het proces plaatsvinden. Voor een cultuurverandering is juist gedrag en duidelijkheid wat dat gedrag behoort te zijn, onontbeerlijk.
Werkgeversguidelines Integrity School by Transparency International Nederland
TI-NL raadt Mariette Hamer aan om onze werkgeversguidelines voor de implementatie van een effectief meldprogramma te bekijken en waar mogelijk te betrekken in haar handreiking. Deze guidelines zijn bedoeld voor organisaties die aan de slag willen met melden als onderdeel van sociale veiligheid op werkvloer en om werkgevers in Nederland te helpen bij het implementeren van een effectief meldprogramma dat voldoet aan de eisen van de nieuwe wet. De guidelines dienen als handreiking voor werkgevers om effectief meldbeleid te implementeren en zo mogelijke misstanden te identificeren en te voorkomen.
TI-NL definieert een effectief meldprogramma als een raamwerk van beleid en procedures dat iedereen in werkgerelateerde context proactief aanmoedigt hun zorgen over mogelijk wangedrag of een vermeende misstand te delen. De mechanismen moeten degenen die dergelijke zorgen uiten, beschermen tegen benadeling en dienen als leidraad voor een tijdige reactie van een organisatie om schade aan het publiek en/of aan zichzelf te voorkomen of te beperken, en bovenal, als basis voor sociale veiligheid op de werkvloer.
Lees hier het volledige commentaar aan de Regeringscommissaris en download hier onze werkgeversguidelines.