Amsterdam, 13 september 2023 – Afgelopen week heeft de Tweede Kamer besloten welke wetsvoorstellen wel of niet behandeld zullen worden in de komende periode tot een volgend kabinet is benoemd. Hoewel veel voorstellen niet controversieel zijn verklaard, springt er één uit die dat wel is. Het wetsvoorstel Plan van Aanpak witwassen is namelijk wél controversieel verklaard.
Het wetsvoorstel is opgesteld om de huidige aanpak van witwassen te verbeteren. Banken moeten veel controles uitvoeren om te voorkomen dat hun rekeningen worden gebruikt voor het witwassen van geld. Inmiddels is de schatting dat banken jaarlijks zo’n € 700 miljoen kwijt zijn aan kosten om deze controles uit te voeren. Dat terwijl het gevoel bestaat dat de huidige witwasonderzoeksmethodes onvoldoende effectief zijn. De nieuwe aanpak zou de anti-witwasactiviteiten van de banken efficiënter en effectiever moeten maken. Echter zal deze nieuwe aanpak moeten worden uitgesteld nu het voorstel controversieel is verklaard.
Het Plan van Aanpak Witwassen
Het plan bestaat uit 4 verschillende maatregelen. Ten eerste zou er een verbod komen op contante betalingen voor goederen boven de €3.000. Hierdoor zal het voor criminelen moeilijker worden om zwart geld te gebruiken om luxe producten aan te schaffen. De tweede maatregel gaat over het onderling delen van informatie. Wanneer een klant wordt ge-exit bij één bank naar aanleiding van de uitkomsten van het klantonderzoek, kan deze klant naar een andere bank gaan. Deze bank moet dan een volledig nieuw klantonderzoek starten zonder informatie over mogelijke risico’s te krijgen van de andere bank. Door deze informatie te delen kunnen klantonderzoeken gerichter op risico’s worden uitgevoerd. Daarnaast zouden banken dankzij de derde maatregel ook het monitoren van transacties effectiever kunnen uitvoeren. Door dit gezamenlijk te doen zal er een completer beeld ontstaan van welke transacties ongebruikelijk zijn voor bepaalde klanten. Zo kan nu een terugkomende contantstorting bij één bank tot een alert leiden wanneer deze gedaan wordt bij een andere bank. Gezamenlijke transactiemonitoring voorkomt dit. De laatste maatregel is de verduidelijking van de verwerking van bijzondere persoonsgegevens en persoonsgegevens van strafrechtelijke aard. Hierbij gaat het om het creëren van een duidelijk kader hoe om te gaan met de verwerking van gegevens volgens de Wet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering (Wwft).
De kritiek
Hoewel de financiële sector enthousiast was over het voorstel van de overheid, reageerden andere partijen zeer kritisch. Sommige maatregelen zouden te ingrijpend zijn, niet proportioneel en te weinig rekening houden met de privacy van burgers. Vanaf een bedrag van 100 euro zouden transacties in een gezamenlijk systeem worden gemonitord. Dat bedrag zou veel te laag liggen waardoor er als het ware een sleepnet over de transactiegegevens van burgers wordt uitgegooid. Hierbij vergeten velen dat alle transacties sowieso al kunnen worden ingezien door de bank. Daarnaast zou gedeelde klantinformatie worden geanonimiseerd.
Ook TI-NL heeft in een eerder rondetafelgesprek enkele kanttekeningen gemaakt over de risico-gerichtheid van het voorstel en de praktische uitvoering. Maar deze kanttekeningen wegen niet op tegen de vooruitgang die dit wetsvoorstel zou geven. Toch hebben de vele vraagtekens over privacy en proportionaliteit er nu toe geleid dat de Tweede Kamer Commissie Financiën het wetsvoorstel controversieel heeft verklaard.
Wat nu?
De eerste ideeën voor deze wet werden al gepubliceerd in 2019. Inmiddels is het 2023 en is er nog steeds geen structureel betere aanpak van witwassen geïmplementeerd. Door de controversieel-verklaring van de wet zal het dan ook nog lang duren voordat er een nieuwe aanpak komt. Eerst zal een nieuw kabinet moeten worden beëdigd en dan zal die moeten beslissen of het überhaupt door wil gaan met het huidige voorstel. In de tussentijd kunnen criminelen doorgaan met het gebruiken maken van de huidige zwaktes in het systeem om hun geld wit te wassen. De controversieel-verklaring werkt criminaliteit dan ook in de hand.
Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie:
